Ο συγγραφέας παιδικών βιβλίων στο σχολείο (Μέρος Δ΄)

Συνάντηση σε βιβλιοθήκη

 Κείμενο ομιλίας στην Ημερίδα «Λογοτεχνικό Βιβλίο και Σχολείο» - 3.3.2008 -δημοσιευμένο στον ομώνυμο τόμο με τα πρακτικά της ημερίδας που διατίθεται δωρεάν από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.

(Συνέχεια από την προηγούμενη ανάρτηση)

Για την προσπάθεια δημιουργίας αναγνωστών θα ήθελα να καταθέσω μερικές ακόμη σκέψεις και να επιχειρήσω κάποιες διευκρινίσεις, πάντα και μόνο σε σχέση με τις επισκέψεις των συγγραφέων στα σχολεία και με τα όσα κατά καιρούς τούς ζητούνται ή οι ίδιοι νομίζουν πως πρέπει να κάνουν. ΄Ισως οι σκέψεις αυτές βοηθήσουν, ώστε  η  προσπάθεια τούτη να μη συγχέεται, όπως συμβαίνει συχνά, με άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες απολύτως απαραίτητες και ωφέλιμες, αλλά με κάπως ευρύτερους στόχους.

Τα όσα μπορούν να πραγματοποιηθούν, για να φέρουν τα παιδιά σ’ επαφή με κείμενα λογοτεχνικά, ή τα όσα μπορούν να ξεκινήσουν από ένα βιβλίο και να οδηγήσουν τους μαθητές σε δράσεις εξαιρετικά πολύτιμες και χρήσιμες στην εκπαιδευτική διαδικασία έχουν αδιαμφισβήτητη και αποδεδειγμένη αξία. Και σπεύδω να εκφράσω τον απεριόριστο σεβασμό και τον θαυμασμό μου για τις συναφείς δραστηριότητες που αναπτύσσονται από φιλόπονους και φιλοπρόοδους εκπαιδευτικούς με σκοπό την πνευματική καλλιέργεια των παιδιών γενικά και τη βιβλιοφιλία ειδικότερα. Εκείνο που θέλω μόνο να διευκρινίσω είναι ότι το ζητούμενο ειδικά από την επίσκεψη ενός συγγραφέα στο σχολείο, όπως είπαμε ήδη, είναι να κινήσει το ενδιαφέρον των παιδιών για τα ίδια τα βιβλία, με τον τρόπο που μόνο εκείνος μπορεί, ώστε να τα κάνει να θέλουν να νιώσουν τη μαγεία του διαβάσματος, όπως νιώθει κι εκείνος τη μαγεία της δημιουργίας. Αν δε σφάλλω, όλα τα υπόλοιπα – η επαφή των παιδιών με άλλες τέχνες με αφορμή ένα βιβλίο, οι ποικίλες και ωφέλιμες δραστηριότητες που μπορεί να επινοηθούν από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου στην τάξη κ.λπ. - δεν είναι δική του δουλειά. Είναι δουλειά των εκπαιδευτικών και άλλων ειδικών.

Εκδήλωση σε σχολείο της Ακράτας

         Επιτρέψτε μου να φέρω ένα παράδειγμα, για να εξηγήσω καλύτερα τι εννοώ:

         Είναι γνωστό και γενικά παραδεκτό ότι η επαφή των παιδιών με τη θάλασσα είναι και απολαυστική και εξαιρετικά ωφέλιμη για την υγεία τους. Αν οδηγηθούν στην παραλία, θ’ αναπνεύσουν τον ευεργετικό θαλασσινό αέρα, θα παίξουν με κέφι χίλια δυο παιχνίδια, θα χτίσουν πύργους  στην άμμο, θα κάνουν την επιτρεπόμενη ηλιοθεραπεία, θα περπατήσουν στην αμμουδιά με ευεργετικά αποτελέσματα για τα πέλματα και τους μυς των ποδιών τους, θα δροσιστούν πλατσουρίζοντας στο νερό, ενδεχομένως θα κάνουν και μια ευχάριστη βόλτα με τους μεγάλους μέσα σε κάποιο πλεούμενο, για ν’ απολαύσουν ακόμα περισσότερο το υγρό στοιχείο. Τελικά, τα παιδιά αυτά θα έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να θελήσουν να μάθουν κολύμπι, από όσες θα έχουν τα παιδιά που ποτέ δεν πήγαν κοντά τη θάλασσα. Δεν είναι όμως και απολύτως βέβαιο πως θα θελήσουν κάτι τέτοιο, αν κάποιος δεν τα παρακινήσει πειστικά γι’ αυτή ακριβώς τη δραστηριότητα. Του λόγου το αληθές το αποδεικνύουν οι περιπτώσεις ανθρώπων που μεγάλωσαν σε παραθαλάσσια μέρη, αλλά ποτέ δεν έμαθαν κολύμπι. ΄Η των ενηλίκων που λατρεύουν τη θέα της θάλασσας, αναπνέουν το υγιεινό θαλασσινό αέρα, χαίρονται τον περίπατο στην παραλία ή κάνουν μ’ ενθουσιασμό μια  κρουαζιέρα στα νησιά, δεν μπαίνουν όμως ποτέ στο νερό, όχι από κάποια παθολογική αιτία, αλλά γιατί δεν τους κάνει κέφι.

Οι τελευταίοι μού θυμίζουν ενηλίκους που λατρεύουν το θέατρο και τον κινηματογράφο, παρακολουθούν τακτικά συναυλίες και διαλέξεις, επισκέπτονται με εξαιρετικό ενδιαφέρον μουσεία και εκθέσεις ζωγραφικής, παίρνουν μέρος σε εκπαιδευτικά ταξίδια και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες, αλλά δεν διαβάζουν λογοτεχνία. Οι άνθρωποι αυτοί ασφαλώς και είναι καλλιεργημένοι, ΔΕΝ είναι όμως αναγνώστες. Μου θυμίζουν ακόμη κάποια παιδιά  - συναντώ συχνά τέτοια παιδιά στα σχολεία – που παίρνουν μέρος μ’ ενθουσιασμό και πραγματικό ταλέντο σε δραματοποιήσεις λογοτεχνικών κειμένων, ή άλλες παρεμφερείς δραστηριότητες, αλλά δεν ανοίγουν ποτέ βιβλίο λογοτεχνικό στο σπίτι. Αντίθετα, έχω συχνά συναντήσει παιδιά που απρόθυμα ή και καθόλου δε μετέχουν σε δραστηριότητες γύρω από το βιβλίο, είναι όμως πραγματικοί βιβλιοφάγοι.

Αν λοιπόν οι επισκέψεις των συγγραφέων στα σχολεία έχουν το συγκεκριμένο στόχο να βοηθήσουν στη δημιουργία αναγνωστών, τότε ανάλογη πρέπει να είναι και η δράση τους. ΄Ολα τα άλλα θα πρέπει να μένουν για τους ειδικούς με τους ευρύτερους παιδευτικούς στόχους. Γυρίζοντας στο παράδειγμά μας, ας σκεφτούμε ότι άλλη η δουλειά εκείνου που διδάσκει κολύμβηση, άλλη η δουλειά εκείνου που διδάσκει ιστιοπλοΐα και άλλη εκείνου που παροτρύνει και επιβλέπει τα παιχνίδια των παιδιών κοντά στη θάλασσα, με ό,τι ευεργετικό συνεπάγεται κάτι τέτοιο. Με τούτο το παράδειγμα θέλω να πω ότι εκείνο που μπορεί και οφείλει να πετύχει ο συγγραφέας στην τάξη είναι να πείσει τα παιδιά να μάθουν να μπαίνουν και να κολυμπούν στη θάλασσα της λογοτεχνίας, όχι απλά να τη χαίρονται από την «αμμουδιά» με διάφορα παιχνίδια. Σκοπός του είναι να εμπνεύσει στα παιδιά τη λαχτάρα για την ηδονή της μοναχικής ανάγνωσης, που τη νιώθει κανείς πέρα και μακριά από οποιουδήποτε είδους συλλογικές δραστηριότητες, ακόμα κι όταν στρέφονται γύρω από τη λογοτεχνία και τα βιβλία.

Αλησμόνητη μέρα στα Γιαννιτσά

΄Οταν αυτός ο στόχος είναι ξεκαθαρισμένος, πιστεύω πως οι επισκέψεις των συγγραφέων στα σχολεία είναι όντως ευεργετικές και πηγαίνουν σχεδόν πάντα καλά. Καμιά υπερβολή, καμιά παρεξήγηση και καμιά παράλειψη δε σημειώνεται. Η προετοιμασία είναι άριστη και η κουβέντα εποικοδομητική. Προσωπικά θυμούμαι με συγκίνηση πολλές περιπτώσεις, όπου τα παιδιά περίμεναν με πραγματικό ενθουσιασμό να μιλήσουν με τη συγγραφέα των βιβλίων που διάβασαν και απόλαυσαν. Κι αυτό κινούσε την  περιέργεια και όσων παιδιών δεν είχαν διαβάσει κάποιο βιβλίο του, δημιουργώντας τους τη διάθεση για μίμηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η χαρά φαίνεται καθαρά στα πρόσωπά των μαθητών. Και τότε αναρωτιέται κανείς γιατί να μην είναι πάντα σωστά προετοιμασμένες και προσανατολισμένες αυτές οι συναντήσεις, ώστε να μένουν στη μνήμη των παιδιών ως κάτι ξεχωριστό και να συνδέονται πάντα μέσα τους με την αγάπη για τα βιβλία και τη χαρά του διαβάσματος - του διαβάσματος χωρίς την επικουρία καμιάς «παράστασης», καμιάς «φιέστας», καμιάς «διασκέδασης», του διαβάσματος που μπορεί να προσφέρει απόλαυση, παρηγορία και ξεκούραση.

   Γενικά, έχω την πεποίθηση ότι, όταν ο συγγραφέας καλείται στην τάξη μ’ αυτό το πνεύμα, η επίσκεψη έχει θετικά αποτελέσματα, ως προς την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Το ενδιαφέρον για τα βιβλία τα ίδια όντως τονώνεται, το κέφι για το διάβασμα φουντώνει. Τα παιδιά είναι καθρέφτης των προσπαθειών μας και σίγουρα δεν ξέρουν να υποκρίνονται. Στο τέλος της συνάντησης καταλαβαίνει καλά κανείς τι έδωσε και τι πήρε. Προσωπικά, όταν φεύγοντας από κάποιο σχολείο ακούω τα παιδιά να λένε με λαχτάρα: "Πότε θα ξανάρθετε να κουβεντιάσουμε; Θέλουμε να ξανάρθετε!", όταν τα μικρότερα με αγκαλιάζουν, μου ζητούν να υπογράψω το βιβλίο που κρατούν με λατρεία ή μου δίνουν ένα χαρτάκι με δυο ζεστά λόγια, μια ζωγραφιά που γράφει από κάτω "στην αγαπημένη μου συγγραφέα", τότε ξέρω πως όλα πήγαν καλά. Είμαι βέβαιη πως τη συνάντησή μας πάντα θα τη θυμούνται, πάντα θα τη συνδέουν με τη χαρά της ανάγνωσης και με τα βιβλία – όλα τα βιβλία που θα διαλέξουν και θα πάρουν στα χέρια τους, όποιος κι αν τα έχει γράψει. Και αυτό είναι τελικά το κέρδος.