Tου Ομότιμου
Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Β.Δ. Αναγνωστόπουλου
 |
| Το Μελένικο πριν από την καταστροφή |
Ένα υπόδειγμα κοινωνικής και
οικονομικής οργάνωσης επί Τουρκοκρατίας υπήρξε το Μελένικο -ή Μελένοικο* από
το μέλας και οίκος- με άρωμα βυζαντινής πόλης στη δυτική πλευρά του όρους
Όρβηλος της Μακεδονίας. Οι κάτοικοί του φιλοπρόοδοι και φημισμένοι στα γράμματα
και στο εμπόριο, δημιούργησαν ολόκληρη παροικία στη Βιέννη, αλλά ο νους τους
πάντα γύριζε στην πατρίδα.
 |
| Ελισάβετ Χρηστομάνου- Πέτροβιτς (1812-1885) |
Μέσα από τις οικογένειες δύο
γνωστών οικογενειών, του Χρηστομάνου και του Πέτροβιτς, αλλά και άλλων
Μελενικιωτών παρακολουθούμε να εκτυλίσσονται τα ιστορικά και πολιτικά
«συμβεβηκότα» στο Βαλκανικό χώρο από το τέλος του 18ου αι. ως τις
ημέρες μας. Το μυθιστόρημα Η προφητεία
του κόκκινου κρασιού** της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου ανασύρει
ιστορικές μνήμες για πρόσωπα, γεγονότα και πολιτείες με ιδιαίτερη εστίαση στο
Μελένικο, το «Μυστρά του Βορρά», και συνυφαίνονται με το σήμερα.
Η ιστορία ξεκινάει με ένα
ταξίδι-προσκύνημα στην προγονική γη που οργανώνεται από τους «Φίλους των
Βυζαντινών Μνημείων της Χερσονήσου του Αίμου».
Στο ταξίδι παίρνει μέρος και ο Νόιγκερ με την κόρη του Όλγα καθώς και ο φοιτητής Νομικής
Παύλος Πανίδης.
Η εξιστόρηση γίνεται σε δύο επίπεδα, που αλληλοσυμπλέκονται, το
πριν και το τώρα. Αρχή του νήματος το Μελένικο μέσα στη διαδρομή των χρόνων, η
ακμή, η πρόοδος, η προσφορά των Μελενικιωτών προς τη μαχόμενη Ελλάδα και τέλος,
η απροσδόκητη εξέλιξη, η πυρπόληση και η προσφυγιά κατά την αποφράδα ημέρα της
5ης Αυγούστου του 1913, μετά το Συνέδριο του Βουκουρεστίου που το παρεχώρησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις στη Βουλγαρία.
 |
| Αικατερίνη Χρηστομάνου- Λασκαρίδη (1842-1916) |
Στα μάτια του αναγνώστη ζωντανεύουν με γλαφυρό τρόπο πρόσωπα και ιστορικά γεγονότα, αρχής γενομένης από τον δεκαεννιάχρονο Φίλιππο Πέτροβιτς, Σερραίο στην καταγωγή, συνεργάτη του Ρήγα Φεραίου. Από το Μελένικο καταγόταν η Αικατερίνη Λασκαρίδου που ίδρυσε Διδασκαλείο Νηπιαγωγών στην Αθήνα, όπως επίσης και ο δικαστής Πολυζωίδης που μαζί με τον Τερτσέτη, αρνήθηκε να υπογράψει την καταδίκη του Κολοκοτρώνη το 1834, επί Αντιβασιλείας.
 |
| Ανασατάσιος Πολυζωίδης |
Παρακολουθούμε τα σημαντικά γεγονότα για την τύχη της Νέας Ελλάδας κατά τον 19ο
αι. και αρχές του 20ου αι., όπως η δράση της Φιλικής Εταιρείας, η
συμμετοχή των Μελενικιωτών στον αγώνα της εθνεγερσίας του ’21, η ίδρυση της
Βουλγαρικής εξαρχίας (1870), η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878), ο Μακεδονικός
Αγώνας, η δράση των Νεοτούρκων (1908), η «Μετακίνηση», όπως ονόμασαν τον
ξεριζωμό και την προσφυγιά των Μελενικιωτών (1913) κ.ά.
 |
| Ο Πύργος του Μπάμπουρα και το ρολόι πριν από την καταστροφή |
Η εναλλαγή των αφηγηματικών προσώπων κάνει
πολύ ενδιαφέρουσα την εξιστόρηση των γεγονότων και δίνει ποικιλία στο λόγο.
Όπως επίσης η περιπέτεια των δύο οικογενειακών κειμηλίων, της εικόνας με την
Τρικέφαλη Τριάδα και των σημειώσεων του Φίλιππου Πέτροβιτς, απλώνει ένα
μυστήριο μέσα στο σώμα της αφήγησης. Το στοιχείο που εντείνει περισσότερο το
αναγνωστικό ενδιαφέρον, νομίζω ότι είναι το μυστικό που φυλάει καλά και
αποκαλύπτει, βέβαια, στο τέλος ο
γέρο-Στάνοφ. Είναι έκπληξη μεγαλύτερη για όσους γνωρίζουν και παρακολουθούν το
συγγραφικό έργο της Πέτροβιτς. Γιατί, όπως γνωρίζουμε, ανοίγει το
μυθιστορηματικό κύκλο με το Μικρό Αδελφό
πριν από 30 και πλέον χρόνια και τον
κλείνει με αυτό το μυθιστόρημα Η
προφητεία του κόκκινου κρασιού, όπου αποκαλύπτεται ποιος ήταν ο Μικρός Αδελφός.
Είναι φυσικό, η συγγραφέας για να δαμάσει
τον τεράστιο όγκο ιστορικών γεγονότων και ποικίλων πληροφοριών χρειάστηκε χρόνο
πολύ, έρευνα ενδελεχή και ασφαλή τεκμηρίωση.
Το αποτέλεσμα όμως τη δικαιώνει πλήρως, γιατί με επιτυχία αρμοδένει γεγονότα
ιστορικά με γεγονότα διαδρομής αφενός του Μελένικου και αφετέρου της ιστορικής οικογένειάς
της. Οι αψευδείς μάρτυρες, όπως οι επιστολές, τα έγγραφα, σπάνιες φωτογραφίες
κ.ά., πλουτίζουν την αφήγηση και την κάνουν αξιανάγνωστη περισσότερο. Η
προφητεία του κόκκινου κρασιού έρχεται ώριμος καρπός να ολοκληρώσει, να
κλείσει, όπως προείπα, τον κύκλο που άνοιξε η συγγραφέας με το πρώτο της
μυθιστόρημα σε ιστορικά γεγονότα του 20ου αι. και σε πρόσωπα είτε επινοημένα
είτε από το οικογενειακό της περιβάλλον, που έπαιξαν όμως πρωταγωνιστικό ρόλο
στην αφήγησή της.
 |
| Κωνσταντίνος Αν. Χρηστομάνος ο ιδρυτής της Νέας Σκηνής |
 |
| Θεοδόσιος-Νατάλης Πέτροβιτς (1800-1872) |
*Video για το Μελένικο:
http://www.i-read.i-teen.gr/book/i-profiteia-toy-kokkinoy-krasioy
http://lotypetrovits.blogspot.gr/2015/12/blog-post.html
http://lotypetrovits.blogspot.gr/2013/08/blog-post.html
http://www.patakis.gr/viewshopproduct.aspx?id=580767
