Συνέχεια
από την προηγούμενη ανάρτηση
Από το βιβλίο μου Μιλώντας για τα παιδικά βιβλία (Καστανιώτης 1983, 1987 - εξαντλημένο[1]).
«Στα
χρόνια που η Ελλάδα στέναζε κάτω απ’ τον εχθρικό ζυγό (1941-1944), η γλυκιά
Θεία Λένα με τα παραμύθια της γύριζε το Ελληνόπουλο στις παλιές εποχές και
δόξες, το ενθάρρυνε και κρατούσε άσβεστη μέσα στην καρδιά τουτη φλόγα που
λέγεται ελπίδα και ταξίδευε μαζί της χέρι με χέρι, καρδιά με καρδιά, από την
εποχή της δόξας της Ελλάδας μέχρι την εποχή εκείνη της σκλαβιάς, ανάμεσα στα
δρομάκια και στα υπόγεια, όπου η πείνα, ο τρόμος και ο θάνατος είχαν φωλιάσει»[2].
Προσωπικά,
βαθιά την ευγνωμονώ γιατί κάποια λεπτά της ημέρας, στα μικρά ζοφερά παιδικά μου
χρόνια, ερχόταν στο κρύο σπίτι μας μέσ’ απ’ το κουτί του «σφραγισμένου»
ραδιοφώνου, σαν καλή νεράιδα, κι έσβηνε με τη φωνή της τους ήχους του πρώτου
και του πιο φρικτού δράκου που γνώρισα: Σκέπαζε τους χτύπους της μπότας των
Ναζί πάνω στους έρημους δρόμους των Εξαρχείων. Σήμερα,
αναμφίβολα μπορεί κανείς να πει, φρονώ, ότι η Αντιγόνη Μεταξά κάλυψε τις
ειδικές ανάγκες των τρομαγμένων παιδιών της Κατοχής και των έπειτα ταραγμένων
χρόνων που γνώρισε ο τόπος μας.Με
τις νέες ανάγκες και ελλείψεις που διαπιστώθηκαν, από τα μέσα της δεκαετίας του
1950 και ύστερα, άλλες θα έρχονταν ν’ ασχοληθούν με τα παιδιά και τα βιβλία
τους, και άλλα με την τέχνη τους να προσφέρουν.
[1] http://www.loty.gr/meletimata_analyt_1.htm
Από το βιβλίο μου Μιλώντας για τα παιδικά βιβλία (Καστανιώτης 1983, 1987 - εξαντλημένο[1]).
Οι έπαινοι που ακούει η Αντιγόνη Μεταξά
είναι πολλοί, μα και πολλές οι επικρίσεις που θα διατυπωθούν με τα χρόνια
εναντίον της. Γέμισε – λένε πολλοί – την παιδική λογοτεχνία με ζωάκια και
παιδάκια και κουκλίτσες και τρενάκια, με υποκοριστικά και ροζ κόσμο που καμιά
σχέση δεν είχε με την πραγματικότητα και που καμιά κριτική σκέψη δεν καλλιεργούσε.
Ξεχνούν όμως κι εδώ οι επικριτές την εποχή και τις ειδικές ανάγκες που κάλυψε η
προσφορά της. Με τα «ζωάκια και τα ροζ παιδάκια» κράτησε μια πόρτα ολάνοιχτη,
την «΄Ωρα του Παιδιού», για ν’ ακούνε τα παιδιά –όσα μπορούσαν- τη γλώσσα τους
και να παίρνουν κουράγιο, να νιώθουν ζεστασιά και να περνούν, έστω και νηστικά,
λίγα λεπτά γαλήνης, όταν όλα γύρω τους τα τάραζαν και τα τρόμαζαν και δεν τους
έκρυβαν τίποτα από την τραγική πραγματικότητα και τη φρίκη του πολέμου. ΄Οντας
παιδί προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας τα χρόνια εκείνα, είμαι σε θέση
να καταθέσω την προσωπική μου μαρτυρία γι’ αυτό. Και παρόλο που οι μετέπειτα
προβληματισμοί μου, όταν πια είχα ταχτεί στην υπηρεσία της παιδικής
λογοτεχνίας, μ’ έκαναν να μην ανήκω στους φανατικούς θαυμαστές του ύφους της,
δεν μπορώ παρά ανεπιφύλακτα να συμφωνήσω με τις μαθήτριες της Σχολής Νηπιαγωγών
Καρδίτσας που έγραψαν σε μια μελέτη τους για την Αντιγόνη Μεταξά:
«Στα
χρόνια που η Ελλάδα στέναζε κάτω απ’ τον εχθρικό ζυγό (1941-1944), η γλυκιά
Θεία Λένα με τα παραμύθια της γύριζε το Ελληνόπουλο στις παλιές εποχές και
δόξες, το ενθάρρυνε και κρατούσε άσβεστη μέσα στην καρδιά τουτη φλόγα που
λέγεται ελπίδα και ταξίδευε μαζί της χέρι με χέρι, καρδιά με καρδιά, από την
εποχή της δόξας της Ελλάδας μέχρι την εποχή εκείνη της σκλαβιάς, ανάμεσα στα
δρομάκια και στα υπόγεια, όπου η πείνα, ο τρόμος και ο θάνατος είχαν φωλιάσει»[2].
Προσωπικά,
βαθιά την ευγνωμονώ γιατί κάποια λεπτά της ημέρας, στα μικρά ζοφερά παιδικά μου
χρόνια, ερχόταν στο κρύο σπίτι μας μέσ’ απ’ το κουτί του «σφραγισμένου»
ραδιοφώνου, σαν καλή νεράιδα, κι έσβηνε με τη φωνή της τους ήχους του πρώτου
και του πιο φρικτού δράκου που γνώρισα: Σκέπαζε τους χτύπους της μπότας των
Ναζί πάνω στους έρημους δρόμους των Εξαρχείων. Σήμερα,
αναμφίβολα μπορεί κανείς να πει, φρονώ, ότι η Αντιγόνη Μεταξά κάλυψε τις
ειδικές ανάγκες των τρομαγμένων παιδιών της Κατοχής και των έπειτα ταραγμένων
χρόνων που γνώρισε ο τόπος μας.Με
τις νέες ανάγκες και ελλείψεις που διαπιστώθηκαν, από τα μέσα της δεκαετίας του
1950 και ύστερα, άλλες θα έρχονταν ν’ ασχοληθούν με τα παιδιά και τα βιβλία
τους, και άλλα με την τέχνη τους να προσφέρουν. |
| Τατιάνα Σταύρου |
Τα
ελληνικά παιδικά βιβλία, τα πραγματικά ελληνικά που να κινούνται στην ελληνική
πραγματικότητα, ήταν ακόμη λίγα. ΄Ετσι, στα 1958 αρχίζει τις προσπάθειές της η
Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά (που είχε συσταθεί ως άτυπη ομάδα από το 1955). Προκηρύσσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα
διαγωνισμούς για τη συγγραφή παιδικών βιβλίων, έργο που θα το συνεχίσει
ευσυνείδητα ως τις μέρες μας. όπως σημειώνει στην έκδοση Τα Βραβεία (1958-1973) η (τότε) Πρόεδρός της Τατιάνα Σταύρου,
«πολλοί μήτε θα παρατήρησαν μια φράση που επαναλαμβάνεται μόνιμα στην κάθε
προκήρυξή μας: τα έργα να κινούνται μέσα στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτός ο
προσδιορισμός θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν εκφράζει διόλου πνεύμα
αντίθεσης προς καμιά ξένη πραγματικότητα μήτε κανένα αίσθημα στενού τοπικισμού.
Αν ζητούμε την ελληνική μας ζωή να εκφράσουμε, τα δικά μας ιδιώματα, τα ήθη, το
τοπίο, δε θα πει πως θέλουμε ν’
αγνοήσουμε τα ξένα […] Την ελληνοποίηση του παιδικού βιβλίου που ζητούμε δεν
την περιορίζουμε σε εξωτερικά σχήματα. Θα επιθυμούσαμε να μην τρέφονται τα
Ελληνόπουλα μονάχα με ξένες τροφές, να έχουν παράλληλα και τις εγχώριες. Να
υπάρχουμε κι εμείς μέσα σο παραμύθι, στο τραγούδι, σαν λαός, σαν έθνος, σαν
Ιστορία, με τις παραδόσεις μας, το χρώμα, την ψυχή μας»[3].
Και
πραγματικά: Στα χρόνια της δουλειάς της που ακολούθησαν, κρίνοντας χιλιάδες
έργα, η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά θα βραβεύσει εκατοντάδες παιδικά βιβλία
καλής ποιότητας, «θ’ αναδείξει νέους αφοσιωμένους συγγραφείς» και «θ’ αφυπνίσει συνειδήσεις γύρω από το παιδικό
βιβλίο»[4]. |
| Οκτώβρης 1991: Από την πρώτη Γενική Συνέλευση της Γυν. Λογοτεχνικής Συντροφιάς, ως επίσημου πλέον σωματείου, με καταστατικό αναγνωρισμένο από το Πρωτοδικείο Αθηνών (3335/1990), στο σπίτι της Αντιγόνης Χατζηθεοδώρου. Από αριστερά: Ζωή Κανάβα, Αντ. Χατζηθεοδώρου, Γαλάτεια Παλαιολόγου, Νίτσα Τζώρτζογλου, Μαρία Γουμενοπούλου, Φιλομήλα Βακάλη, ΄Εφη Αιλιανού, Χρυσούλα Χατζηγιαννιού, Αγγελική Βαρελλά, Λίτσα Ψαραύτη. |
(Συνεχίζεται : http://lotypetrovits.blogspot.gr/2013/02/5.html )
[1] http://www.loty.gr/meletimata_analyt_1.htm
[2] Βλ.
Μελέτη Σχολής Νηπιαγωγών Καρδίτσας: Πηνελόπη
Δέλτα – Αντιγόνη Μεταξά, Εισαγωγή στην Παιδική Λογοτεχνία, Καρδίτσα, 1979,
σελ. 109.
[3]
Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά: Τα
Βραβεία (1978-1973), Αθήνα 1974, σελ. 21
[4] Β. Δ.
Αναγνωστόπουλου: Τάσεις και εξελίξεις της
παιδικής λογοτεχνίας στη δεκαετία 1970-1980. Αθήνα, Οι Εκδόσεις των Φίλων,
1981, σελ. 26.
