Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου 2013

Η γυναίκα και η παιδική λογοτεχνία (3)


Συνέχεια από την προηγούμενη ανάρτηση:

Από το βιβλίο μου Μιλώντας για τα παιδικά βιβλία (Καστανιώτης 1983, 1987 - εξαντλημένο[1]).
 


Προφήτισσα ήταν η Πηνελόπη Δέλτα και σ’ ένα ακόμα θέμα: στο θέμα της ανθρωπιστικής παιδείας, στο πνεύμα της συναδέλφωσης και της ειρηνικής συμβίωσης των λαών που θα έπρεπε να μεταδοθεί στα παιδιά, κι ας ξενίζει ίσως αυτό που υποστηρίζω, έπειτα από τις τόσες εξοργιστικές κατηγορίες που κοντόφθαλμοι και μικρόψυχοι επικριτές τολμούν κατά καιρούς να εξαπολύουν. «Εθνικίστρια» την είπαν, «σοβινίστρια» την είπαν, «φανατική»…. Χωρίς διόλου να λάβουν υπόψη τους το «μαγνητικό πεδίο» της εποχής όπου έγραφε και τις τότε ανάγκες του έθνους. Από τους «ειδήμονες» αυτούς κανείς δεν πρόσεξε τις σκέψεις του Κωνσταντίνου στον Καιρό του Βουλγαροκτόνου (γραμμένες – σημειώστε – στις παραμονές των Βαλκανικών πολέμων), όταν βλέπει το Βούλγαρο εχθρό του να προσεύχεται:
«Ο Κωνσταντίνος απομακρύνθηκε μέσα στα δέντρα συγκινημένος και ταραγμένος ως την ψυχή. Πρώτη φορά στη ζωή του σκέφτηκε πως ο εχθρός του ήταν άνθρωπος και μπορούσε να υποφέρει όσο κι αυτός ο ίδιος. Σκέφτηκε πως, όπως εκείνος υπηρετούσε την πατρίδα του, έτσι κι ο Δραξάν, για την πατρίδα του πολεμούσε […] Παρακαλούσε γα την πατρίδα του που την αγαπούσε κι απ’ τη γυναίκα του και από τα παιδιά του περισσότερο. […] ΄Εκρυψε τα μάτια στη χούφτα του. Πρώτη φορά αισθάνουνταν την ασχημιά του πολέμου, όταν ο αντίπαλος είναι αγνός κι ευγενικός κι άλλο κακό δεν έκανε παρά να γεννηθεί σε ξένη κι εχθρική φυλή…»[2].
         Τούτα τα λόγια ήταν αναμφίβολα ο πρώτος σπόρος σ’ ελληνικές παιδικές ψυχές, για να φτάσει να βλαστήσει σήμερα η ιδέα της βαλκανικής φιλίας αλλά και της παγκόσμιας κατανόησης. Προσωπικά θα της είμαι ευγνώμων εφ’ όρου ζωής, γιατί τούτος ο σπόρος, φυτεμένος βαθιά στην παιδική ψυχή μου, έβγαλε έπειτα από πολλά χρόνια ένα βλασταράκι μικρό όσο το επέτρεπαν οι δικές μου δυνάμεις, το μυθιστόρημα για μεγάλα παιδιά Ο μικρός αδελφός[3]. Θα την ευγνωμονώ ακόμα γιατί, πέρα από τόσα που με δίδαξε, ως παιδί, με την τέχνη της χωρίς να το καταλάβω, με τον Τρελαντώνη της μ’ έμαθε από νωρίς και κάτι ακόμα: να είμαι με το μέρος των αδυνάτων:
 « Ο πατέρας, κοιτάζοντας τον Τρελαντώνη κάτω απ’ τα πυκνά του  φρύδια, ρώτησε:
-  Ένα πράγμα ήθελα να ξέρω, Γιάννη, σαν είδες τον Αντώνη να ρίχνει πέτρες, σε ποιο στρατόπεδο πολεμούσε; Με τη μαρίδα ή με τα χαμίνια;
-  Με τη μαρίδα, βέβαια. Μπήκε στη μάχη την ώρα που υποχωρούσαν οι μικροί και τις έτρωγαν.
-  Ε, καλά! είπε ξεσουφρώνοντας τα φρύδια του. Αν ήταν με τη μαρίδα, χαλάλι του… Αν μου έλεγαν όμως, Αντώνη, πως πήγες με τους πιο δυνατούς, θα τέλειωνε άσχημα η σημερινή μας συνάντηση. Μα μιας και πολέμησες με τους μικρούς, που τις έτρωγαν κιόλα απ’ τους μεγαλύτερους, όχι μόνο δε θα σε τιμωρήσω, μα θα σου πω πως έκανες καλά»[4] 

Αργύρης Εφταλιώτης
Σοφία Μαυροειδή-
Παπαδάκη
Η πολύτιμη λοιπόν συμβολή της Δέλτα στην παιδική λογοτεχνία, την οποία τόσοι πολλοί και τόσο πολύ έχουν εξάρει και που συνοψίζεται στα λόγια του Αργύρη Εφταλιώτη: «τιμή στο έθνος, τιμή στο γυναικείο φύλο που έστειλε στο έθνος τέτοιο αντιπρόσωπο να διηγηθεί τις μεγάλες του ιστορίες και να του τραγουδήσει τα μεγάλα του όνειρα»[5], δεν ήταν μεγάλη σε ποσότητα – τα βιβλία της λιγότερα από δέκα. ΄Ηταν κυρίως ποιοτική, Κι έτσι ήταν γενικά η συμβολή της γυναίκας στον κλάδο αυτόν, στα πρώτα 40 χρόνια του 20ου αιώνα (Ιουλία Δραγούμη, Γαλάτεια Καζαντζάκη, κι αργότερα Γεωργία Ταρσούλη, Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, Πηνελόπη Μαξίμου και τόσες άλλες που εμφανίζονται στο προσκήνιο καθώς τελειώνει εκείνη η περίοδος).
           Και μπαίνουμε στα επόμενα 40 χρόνια, από την πόρτα της Κατοχής. Οπότε βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα άλλο φαινόμενο: την Αντιγόνη Μεταξά/Θεία Λένα. Εδώ συναντούμε και την ποσότητα. Στην πολύχρονη δράση της θα γράψει εκατοντάδες ιστορίες για παιδιά προσχολικής κυρίως ηλικίας, θα τυπώσει 53 δικά της πρωτότυπα βιβλία και άλλα 200 περίπου με ποικίλα θέματα. Παράλληλα θ’ ασχοληθεί με το θέατρο και το ραδιόφωνο για παιδιά.
 
(Συνεχίζεται  :    http://lotypetrovits.blogspot.gr/2013/02/4.html  )



[2] Βλ. Π.Σ. Δέλτα: Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου, Αθήνα, «Οι Φίλοι του Βιβλίου», 1946, 4η έκδοση, σελ. 162-163.
[4] Π.Σ. Δέλτα: Τρελαντώνης, Αθήνα, Τυπογραφείο Εστία, 1932, σελ. 237.
[5] Βλ. «Αλληλογραφία Π.Σ. Δέλτα», ο.π. σελ. 189.