Για τον ορισμό της παιδικής λογοτεχνίας

(Από το βιβλίο  Το μικρόβιο της ευεξίας – Γράφοντας βιβλία για παιδιά. Πατάκης, σελ. 97-99)

 Ο ορισμός της Παιδικής Λογοτεχνίας στάθηκε πάντοτε κάπως δύσκολος. Γενικά παραδεκτό φαίνεται να είναι ότι Παιδική Λογοτεχνία μπορούμε να ορίσουμε το σύνολο των λογοτεχνικών κειμένων που γράφονται με ιδεατό αποδέκτη κυρίως τα παιδιά. Ας υπογραμμίσουμε ότι μιλούμε για έργα λογοτεχνικά, όχι για οποιαδήποτε κείμενα γράφονται με επιθυμητό αναγνώστη τα παιδιά. Αυτό, εκτός των άλλων, σημαίνει ότι πρέπει να αποκλείσουμε τα ίδια τα παιδιά ως συγγραφείς, αφού – εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις – τέχνη δεν παράγεται απλώς με φιλότιμες προσπάθειες καλών μαθητών που έχουν ευχέρεια στο γράψιμο, ή ακόμη κι από ταλαντούχα παιδιά, αφού το δώρημα της γραφής σπανίως ωριμάζει από τη μικρή ηλικία.

 

      Σχετικά με το θέμα αυτό, ο Ivan Southall παρατηρεί:

     «Το παιδί δεν μπορεί να γράψει βιβλία για παιδιά. Ζει σ’ έναν κόσμο ακατέργαστων συναισθημάτων, τυραννικών ακροτήτων, αλλά του λείπει η ικανότητα και η σοφία για να εκφράσει σε έκταση τη σημασία τους. Μπορεί να αποκρυσταλλώσει στιγμές σε ποιήματα σπάνιας ομορφιάς, αλλά η διάρθρωση ενός συνόλου είναι έργο πλήρους απασχόλησης. Το παιδί είναι πολύ κοντά για να αποστασιοποιηθεί, πολύ εμπλεγμένο λεπτό το λεπτό για να προχωρήσει σε έγκυρη ανάλυση, είναι απλά πολύ απασχολημένο με το να ζει την παιδική του ηλικία. ΄Οταν συμβαίνει καμιά φορά να γράψει ένα βιβλίο για το κέφι του ή επειδή η οικογένεια πιστεύει ότι πρόκειται για μετεμψύχωση του Σαίξπηρ, εξιστορεί συνήθως κάποια απίθανη περιπέτεια με θολή εμφάνιση χαρακτήρων, γραμμένη όλο και πιο βιαστικά, ώσπου να καταλήξει απότομα σε μια διόλου πειστική ευτυχή έκβαση... Συνήθως η ιστορία του έχει ελάχιστη ή δεν έχει καμιά σχέση με τον πραγματικό κόσμο που το περιβάλλει, όχι επειδή δεν τον ξέρει αυτόν τον κόσμο, αλλά γιατί δεν είναι σε θέση να τον διαχειριστεί»[i] .

 

     Πρέπει ακόμα να σημειωθεί εδώ πως ένα λογοτέχνημα μπορεί να χαρακτηριστεί για παιδιά άσχετα από την αρχική πρόθεση του συγγραφέα, άσχετα αν συνειδητά ή όχι το έγραψε για παιδιά. Επίσης ένα βιβλίο που γράφτηκε «για παιδιά» ενδέχεται να αποδειχτεί τελικά ότι δεν ανήκει στην παιδική λογοτεχνία, με βάσει συγκεκριμένα κριτήρια[ii].

 

     Επιθυμώντας να συμβάλω στην περαιτέρω διερεύνηση του ορισμού της Παιδικής Λογοτεχνίας, μεταφέρω εδώ και τον προβληματισμό δύο βρετανών μελετητών. Ο πρώτος σημειώνει:

     «Η παιδική λογοτεχνία, και αυτό ίσως είναι ενοχλητικό, μπορεί να οριστεί ως τα βιβλία εκείνα που είναι κατάλληλα ή ικανοποιητικά ειδικά για τα μέλη αυτής ομάδας που ορίζεται ως παιδιά σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Όμως, ένας τέτοιος βολικός ορισμός δεν είναι πολύ πρακτικός, καθώς περιλαμβάνει κάθε κείμενο που έχει διαβάσει αυτός που χαρακτηρίζεται «παιδί».[iii]

     Ο άλλος υποστηρίζει:

     «Η παιδική λογοτεχνία είναι το σύνολο κειμένων με μερικά κοινά στοιχεία φανταστικού ενδιαφέροντος, που ενεργοποιείται ως παιδική λογοτεχνία από ένα αναγνωστικό γεγονός: από το ότι διαβάζεται από ένα παιδί. Παιδί είναι κάποιος που πιστεύει βάσιμα ότι η παιδική του ηλικία δεν έχει τελειώσει» [iv].

     ΄Εχω την αίσθηση ότι η συζήτηση, η ανταλλαγή απόψεων και η διερεύνηση σχετικά με τον ακριβή και λεπτομερή ορισμό της παιδικής λογοτεχνίας θα συνεχίζεται όσο υπάρχουν παιδιά, όσο γράφονται κείμενα με επιθυμητό αναγνώστη ένα παιδί και όσο συνεχίζεται το ενδιαφέρον των ενηλίκων για το αναγνωστικό υλικό των παιδιών. Γεγονός παραμένει ότι η παιδική λογοτεχνία, ως κλάδος της λογοτεχνίας γενικά, έχει πλέον αναγνωριστεί σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, μελετάται από όλα τα αξιόλογα πανεπιστήμια και διακονείται με αφοσίωση και γνώση από πολλούς δημιουργούς της

 

---

[i]  Ivan Southall : A Journey of Discovery – On Writing for Children. Kestrel Books,1975, σελ. 30.

[ii]   Τα βασικά αυτά κριτήρια αναφέρονται στο πρώτο  κεφάλαιο του βιβλίου  Το μικρόβιο της ευεξίας.

[iii] Πίτερ Χαντ: Κριτική, θωρία και παιδική λογοτεχνία, Αθήνα: Πατάκης, 1996, μετ. Ευγενία Σακελλαριάδου -      Μένη Κανατσούλη, σελ. 89.

[iv] Peter Hollindale:  Signs of Childness in Chιldren’s Books.  Thimble Press, Stroud (UK). 1977, σελ. 30.