Γράφει η Ελένη Σβορώνου
Η Λότη
Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου εδώ και χρόνια γράφει παραμύθια και μυθιστορήματα για
νέους που έχουν αγαπηθεί πολύ. Στο πλούσιο συγγραφικό της έργο περιλαμβάνονται
μυθιστορήματα που διατρέχουν τη νεότερη ελληνική Ιστορία. Πάντα τα παιδιά στο
προσκήνιο, μικροί ήρωες που ανατρέχουν ή αναγκάζονται να ανατρέξουν στο
παρελθόν για να λύσουν μυστήρια, να ανταποκριθούν σε μια σύγχρονη συνθήκη και
τελικά να γνωρίσουν το παρελθόν της οικογένειας και του τόπου τους.
Υπάρχουν ήρωες, αντικείμενα, μοτίβα και,
κυρίως, αξίες που επανέρχονται σε αυτά τα βιβλία. Ο ελληνισμός της Διασποράς, ο
ξεριζωμός, η προσφυγιά, η επιστροφή, η θρησκεία, η γλώσσα, ο παππούς και η
γιαγιά ως φορείς μνήμης και αστείρευτες πηγές ιστοριών και αφηγήσεων, το ήθος,
το κουράγιο στις αναποδιές, το πείσμα για ζωή, η πίστη στον Άνθρωπο, το
φρόνημα, η οικογένεια και η φιλία ως ακρογωνιαίοι λίθοι για το μεγαλύτερο
οικοδόμημα, για την Πατρίδα, αυτά βρίσκει κανείς στην κατά Πέτροβιτς Ελληνική
Ιστορία. Αυτά και το άνοιγμα στον Άλλον, τον Ξένο, τον Αναγκεμένο. Η συγγραφέας
πιστεύει στον Έλληνα και συνθέτει μια μεγάλη Οδύσσεια μέσα από τις επιμέρους
Οδύσσειες των ηρώων της. Οι δικοί της Οδυσσείς είναι ανοιχτοί στον κόσμο γιατί
έχουν γερές ρίζες και σαφή ταυτότητα.
Με τον Χορό του μαύρου πελαργού (Πατάκης 2019), τοποθετεί μία ακόμη ψηφίδα
νεότερης Ιστορίας, του Ποντιακού Ελληνισμού, αλλά και Παγκόσμιας Ιστορίας, στο
μεγάλο της ψηφιδωτό. Ο παππούς του Φάνη, γόνος προσφύγων από τον Πόντο,
εξαφανίζεται. Η οικογένεια αναστατώνεται. Τον ψάχνει παντού. Άφαντος. Με τη
γιαγιά, τη γυναίκα του, τη «Μαλένα» του, άρρωστη βαριά, στο νοσοκομείο, και την
κατάθλιψη να έχει αρχίσει να χτυπά την πόρτα του ηλικιωμένου, τίποτα καλό δεν
προμηνύεται. Ο Φάνης δεν μπορεί να ησυχάσει. Νιώθει υπεύθυνος. Δίπλα του ήταν,
έβλεπαν τηλεόραση μαζί, όταν ο παππούς γλίστρησε αθόρυβα και βγήκε από τον
πόρτα. Ο Φάνης είχε αποκοιμηθεί στην πολυθρόνα, κουρασμένος από το σχολείο και
τα διαβάσματά του.
Ο παππούς όμως έχει αφήσει σημάδια. Ίχνη
που οδηγούν τον εγγονό στο ημερολόγιό του. Ο Φάνης το βρίσκει κι αρχίζει να
διαβάζει στην ιστορία του καπετάνιου. Καπετάνιος βέβαια ποτέ δεν υπήρξε ο
παππούς. Θερμαστής ήτανε, αλλά τα «μαύρα χρόνια» που έζησε, το ταξίδι στην
ανυπαρξία, στο κατώφλι του θανάτου, και η επιστροφή του στη ζωή και στην
πατρίδα, του χάρισαν τον τιμητικό τίτλο του καπετάνιου. Τους τίτλους καμιά φορά
δε στους χαρίζει η Πολιτεία, τα Ιδρύματα ή οι Θεσμοί αλλά η οικογένεια και οι
φίλοι σου. Είναι τίτλοι τιμής ιδιωτικής χρήσης, μεγάλης όμως αξίας.
Ο Φάνης και η φίλη του η Άννα θα διαβάσουν
όλο το ημερολόγιο και θα μάθουν για τα ματαιωμένα όνειρα του παππού να
σπουδάσει, για τον καρδιακό του φίλο, τον έρωτα της ζωής του, τη γιαγιά, και το
μπάρκο του για τα λιμάνια του κόσμου. Οι φουρτούνες δεν ήρθαν στο πέλαγος μα
στη στεριά. Στην Πολωνία, την εποχή της «Αλληλεγγύης» και του πραξικοπήματος
του Γιαρουζέλκσι. Εκεί εγκλωβίζεται ο καπετάνιος, με τα χαρτιά του κλεμμένα από
έναν άλλον Έλληνα, αντικαθεστωτικό, που βρήκε ευκαιρία να το σκάσει. Κακό σκοπό
δεν είχε. Θα επέστρεφε το ναυτικό φυλλάδιο στον καπετάνιο, φίλοι είχανε γίνει
στο λιμάνι, στον Γκντάνσκ, αλλά δεν τα κατάφερε.
Το ημερολόγιο παρακολουθεί τη ζωή του
καπετάνιου και μαζί σημαντικές στιγμές της σύγχρονης Ιστορίας που φτάνουν ως
την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και τα
κύματα των προσφύγων που πλημμύρισαν θάλασσες και στεριές. Με ένα μικρό
προσφυγόπουλο συνδέει το κύκνειο άσμα της ναυτικής ζωής του ο καπετάνιος, για
να κλείσει ο κύκλος της προσωπικής του προσφυγικής ιστορίας.
Η ανάγνωση
του ημερολογίου εναλλάσσεται με τη δράση, την αναζήτηση του παππού, που θα
οδηγήσει σε ένα καταπληκτικό γαμήλιο γλέντι στη Θεσσαλονίκη όπου ένας ποντιακός
χορός, ένας πυρρίχιος, τινάζει στον αέρα κάθε λογική πρόβλεψη για την τύχη του
ηλικιωμένου.
Η αφήγηση είναι διανθισμένη με αναφορές
σε λόγια ποιητών και στοχαστών, με στίχους και τραγούδια στην ποντιακή
ντοπιολαλιά, και με αφηγήσεις από την προφορική παράδοση και τις αρχαίες πηγές.
Εδώ μαθαίνουμε τη λέξη «αντιπελάργηση» , τη στάση του πελαργού απέναντι στον
ηλικιωμένο γονιό του, και κάνουμε μια σύντομη ανασκόπηση στη θέση που
επεφύλαξαν οι άνθρωποι στους ηλικιωμένους τους. Το γήρας, η θλίψη και η
ανημποριά της τρίτης ηλικίας από τη μια, το κρυμμένο πάθος, η απροσδόκητη
δύναμη και η αξιοπρέπεια του ηλικιωμένου από την άλλη. Το δικαίωμα του
ηλικιωμένου στην παραίτηση αλλά και η ευθύνη του απέναντι στα νεότερα μέλη της
οικογένειας. Σύνθετα ερωτήματα που απαντώνται μέσα από τη στάση του Φάνη και
της Άννας. Απλώς αγαπάνε τον παππού. Έχουν περάσει καλά μαζί του και θέλουν
επειγόντως να τον βρούνε.
Οι έφηβοι στον κόσμο της Λότης
Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου είναι υπεύθυνοι, έχουν βαθιά αισθήματα, είναι πιστοί
φίλοι, έχουν ήθος και μολονότι κάνουν τις σκανταλιές τους, λένε τα ψεματάκια
τους, κοροϊδεύουν λιγάκι τους μεγάλους, όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας τους,
αλλά έχουν γερές βάσεις ανθρωπισμού εντός τους. Τρελαίνονται για το κινητό
τους, βέβαια, είναι παιδιά της τεχνολογίας, αλλά μπορούν να ζήσουνε χωρίς οθόνη
και να βυθιστούν σε ένα χειρόγραφο γραμμένο με καλλιγραφικά γράμματα άλλης
εποχής. Είναι πειστικοί αυτοί οι ήρωες; Μήπως είναι όπως θα θέλαμε να είναι;
Εξιδανικευμένοι; Και όμως όχι. Είναι ίσως εκείνη η φωνή των νέων που ακούγεται
σήμερα λιγότερο. Δε φωνασκεί. Δεν μπλέκεται σε άγριες καταστάσεις, δεν είναι
θύτες ή θύματα εκφοβισμού ούτε παλεύει με διαλυμένες οικογένειες. Τυχαίνει να
μην της τυχαίνουν όλα αυτά! Και προχωρά θέτοντας ερωτήματα για την ταυτότητά
της μέσα από την Ιστορία. Απίθανο; Κι όμως αληθινό.
-----------------------------
Δημοσιεύτηκε
στο :
