Η Ξένη Κερασιώτη είχε από καιρό την
κατάλληλη αρματωσιά για τούτο τον αγώνα. Οι σπουδές της στο Διδασκαλείο του
Κεντρικού Παρθεναγωγείου της Κωνσταντινούπολης και στο Κολλέγιο Καλογραιών στο
Γαλάτσι της Ρουμανίας, όπου μελέτησε τη γαλλική και την αγγλική φιλολογία, την
είχαν κάνει ν' αγαπήσει ό,τι αναφέρεται στην τέχνη του λόγου από τη μια και στα
παιδιά από την άλλη. 'Έτσι, όταν ήρθε ο καιρός, αφοσιώθηκε στην ανάπτυξη της
παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και στην προσπάθεια για την εδραίωση της αξίας
της στη συνείδηση του κοινού - ιδιαίτερα των εκπαιδευτικών και των γονέων.
'Ένας τέτοιος ευγενικός αγώνας δεν ανήκει
βέβαια στις κραυγαλέες ενέργειες τις εύκολα ορατές. Δύσκολα αναγνωρίζεται σε
όλη του την έκταση και σπάνια γίνεται ευρύτερα γνωστός, ιδίως όταν το πρόσωπο που
ανιδιοτελώς προσφέρει και αγωνίζεται, είναι σεμνό κι αθόρυβο και χαμηλόφωνο.
Συνήθως τον αντιλαμβάνονται μόνον όσοι τυχαίνει να εργάζονται κοντά του. Κοντά
στην Ξένη Κερασιώτη είχα την τύχη να εργαστώ εθελοντικά για κάμποσα χρόνια. Τούτη
την εμπειρία μου λοιπόν θα ήθελα να καταθέσω.
Τη γνώρισα κάπως αργά, στα μέσα της
δεκαετίας του 1970. Κατακαλόκαιρο ήταν, θυμούμαι, όταν ανέβηκα για πρώτη φορά
τα λίγα σκαλιά που οδηγούν σ' εκείνο "το μικρό - το μέγα" γραφειάκι του
Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (www.greekibby.gr ) - δηλαδή του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για
τη Νεότητα (www.ibby.org ) - στον ημιώροφο, στην οδό Ζαλόγγου 7. Μου είχαν πει ότι Γενική
Γραμματέας ήταν η Ξένη Κερασιώτη. Δεν είχε τύχει ως τότε να τη γνωρίσω, ούτε
ήξερα αν θα ήταν η ίδια εκεί. Μπήκα στο χαμηλοτάβανο γραφείο κι αντίκρισα μια
γυναικεία μορφή με ψαρά μαλλιά και φεγγερά γκρίζα μάτια.
«H κυρία Κερασιώτη;» ρώτησα.
«'Όχι, η ίδια δεν είναι εδώ αυτή τη
στιγμή» μου αποκρίθηκε η κυρία που έβλεπα. «Είμαι η Ρένα Καρθαίου (2). Τι θα
θέλατε;»
Είπα πως ήθελα να γίνω μέλος του Κύκλου
κι αρχίσαμε να μιλούμε εγκάρδια. Το κουδούνισμα του τηλεφώνου έκοψε την κουβέντα
μας.
«Καλημέρα, Πρόεδρέ μου!» απάντησε στο ακουστικό
η Καρθαίου. «'Όχι, ο στρατηγός δεν είναι δω, αλλά τον περιμένουμε... Ναι, θα
σας πάρει αμέσως. Πρέπει να φροντίσει και την εγγραφή ενός καινούριου μέλους που
μας ήρθε μόλις τώρα...»
Και το τηλέφωνο έκλεισε.
Την κοίταξα με απορία. Έναν άντρα μόνο μου είχαν πει πως είχε το
Διοικητικό Συμβούλιο - τον Πρόεδρο, τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή (3). Για άλλον, και
μάλιστα στρατιωτικό, δεν είχα ακούσει...
Δε χρειάστηκαν εξηγήσεις. Την ίδια στιγμή,
με αργά βήματα, ήρεμα, αθόρυβα σχεδόν, πέρασε τη μισάνοιχτη πόρτα κι έφτασε ως
εμάς μία ακόμα γυναικεία μορφή.
"Νά ο στρατηγός μας!" είπε η
Ρένα Καρθαίου. "Η κυρία Ξένη Κερασιώτη, η Γενική Γραμματέας".
'Εβλεπα μια γυναίκα μικρού αναστήματος, με
κάπως βαρύ σώμα, καλόκαρδο χαμόγελο και μεγάλα σκούρα μάτια. Τη μάνα μου μού
θύμισε - η προσωνυμία "στρατηγός" μου φάνηκε ολότελα ανεξήγητη. Την
κατάλαβα όμως πέρα για πέρα το φθινόπωρο του 1976.
 |
| Στο 15ο Συνέδριο της ΙΒΒΥ στην Αθήνα, 1976. Από αριστερά: Ξένη Κερασιώτη, Πέτρος Χάρης, Κ.Π. Δεμερτζής |
Στο κλείσιμο του συνεδρίου, όρθιοι οι
σύνεδροι ζητούσαν με παρατεταμένο χειροκρότημα ν' ανέβει στο βήμα ο αφανής
ήρωας εκείνης της επιτυχίας: η προσωπικότητα που με την τέλεια οργάνωση είχε
καταφέρει να καθηλώσει στο αμφιθέατρο της Παντείου περισσότερους από τριακόσιους
ανθρώπους για μια ολόκληρη εβδομάδα, ενώ έξω έλουζε την Αττική μια λαμπερή φθινοπωρινή
λιακάδα ιδιαίτερα προκλητική για όσους μόνιμα στερούνται τον ήλιο - και πλήθος
ήταν στην αίθουσα οι στερημένοι από ήλιο αλλοδαποί!
«Ξέ-νη! Ξέ-νη!» φώναζαν μερικοί ρυθμικά.
Και ο "στρατηγός", που μόνο ύφος
στρατηγού δεν είχε, ανέβηκε στο βήμα το ίδιο ήρεμα, το ίδιο αθόρυβα, το ίδιο
γελαστά, όπως είχε μπει στο γραφειάκι του Κύκλου εκείνη την πρώτη μέρα που τη
γνώρισα. Κι ευχαρίστησε για το χειροκρότημα μ' ένα νεύμα σεμνό.
Σχεδόν δυο χρόνια αργότερα, ο
"στρατηγός" επέμενε να περιλάβει τ' όνομά μου στο ψηφοδέλτιο για τις
αρχαιρεσίες του 1978. Δίσταζα, έχοντας δυο μικρά παιδιά, πολύωρη επαγγελματική
απασχόληση και αγιάτρευτο μεράκι για γράψιμο. 'Ένιωθα και λίγο άβολα στη σκέψη
πως θα είχα την τιμή να συνεργαστώ με τόσο σημαντικές προσωπικότητες στο χώρο
της Παιδικής Λογοτεχνίας, με ανθρώπους πραγματικά πεπειραμένους και πολύ
μεγαλύτερούς μου. Μα ο "στρατηγός" ήξερε να κερδίζει πάντα τη μάχη. Επιστράτευσε
λοιπόν τον Πρόεδρο. Και ο πράος, "βελούδινος" Δεμερτζής ήξερε να
πείθει.
 |
| Το Δ.Σ. του Κύκλου. Από δεξιά: Βίτω Αγγελοπούλου, Ξένη Κερασιώτη, Κ.Π. Δεμερτζής, Αλεξάνδρα Πλακωτάρη, Λότη Πέτροβιτς - Στη γιορτή για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου - 2.4.1981 |
Οι αρχαιρεσίες γίνονταν τότε στο γραφειάκι
του Κύκλου -τόσα ήταν τα μέλη, που χωρούσαν εκεί, όρθια έστω, για τη Γενική
Συνέλευση! Τα μέλη συμφώνησαν με την ιδέα του "στρατηγού". 'Έτσι
βρέθηκα στο Διοικητικό Συμβούλιο του Κύκλου. Κι έτσι άρχισα ξανά μια διαδρομή που
με γύριζε στα παιδικά μου χρόνια. 'Ήταν το πέρασμα από την οδό Ζαλόγγου, απ' όπου
περνούσα μικρή δυο φορές την ημέρα για δώδεκα ολόκληρα χρόνια, πηγαίνοντας και
γυρίζοντας από το σχολείο μου, την Ιόνιο Σχολή της οδού Ακαδημίας, στο σπίτι μου
στην οδό Εμμανουήλ Μπενάκη 67. Η Ζαλόγγου ήταν το αγαπημένο μου δρομάκι. Σα
να είχα προαίσθηση ότι εκεί, στο δρομάκι εκείνο, θα βρισκόταν αργότερα ένα
μικρό γραφείο, όπου θα συναντούσα μερικές από τις πιο φωτεινές προσωπικότητες
της Παιδικής μας Λογοτεχνίας, ένα δωματιάκι που θα με "παγίδευε" για
κάμποσα χρόνια.
Συχνά, λοιπόν, άρχισα πάλι να περπατώ στη
Ζαλόγγου. Και σταματούσα τώρα στον αριθμό 7. Τις πιο πολλές φορές, μια και το
γραφείο δεν είχε θέρμανση, μαζευόμασταν για τις συνεδριάσεις του Συμβουλίου στον
τέταρτο όροφο, στο διαμέρισμα της Ξένης Κερασιώτη. Κι εκεί, στο "στρατηγείο"
του "στρατηγού" περνούσαμε κάτι αξέχαστα απογεύματα, μέσα σε μια
εγκάρδια, "αγαπητική" ατμόσφαιρα, που δεν την χαλούσαν ποτέ οι ζωηρές
συζητήσεις και οι συχνές διχογνωμίες. 'Ήταν απογεύματα όλο ζεστασιά,
πασπαλισμένα με το πηγαίο χιούμορ της Καρθαίου, την άφατη πραότητα του
Δεμερτζή, την ανεπανάληπτη ευγένεια της Πλακωτάρη (4), τη δημιουργική ανησυχία της
Αγγελοπούλου(5). Και, φυσικά, με τη γλυκύτητα της Κερασιώτη, που τη συμπλήρωνε η
μαγευτική μυρωδιά του πάντα φρεσκοκομμένου και σοφά ψημένου βυζαντινού καφέ που
ετοίμαζε ως γνήσια Πολίτισσα.
 |
| Ξένη Κερασιώτη και Κώστας Ασημακόπουλος |
Ατελείωτες όμως ήταν οι ώρες που περνούσε
η Ξένη Κερασιώτη κάτω, στο γραφειάκι της οδού Ζαλόγγου, για να επικοινωνήσει με
την IΒΒΥ και με τα Τμήματά της, να συμβουλεύσει τα μέλη του Κύκλου, να
εμψυχώσει όσους έδειχναν να έχουν ταλέντο και θέληση ν' ασχοληθούν με τη λογοτεχνία
για παιδιά. Παράλληλα, έπρεπε το έργο της IΒΒΥ και του Κύκλου αλλά και οι
δυνατότητες της Ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας να γίνουν γνωστά στο πλατύ κοινό.
Ραδιοφωνικές εκπομπές, ομιλίες, εκτύπωση ενημερωτικού υλικού και παροχή πληροφοριών
σε κάθε ενδιαφερόμενο γέμιζαν τις ώρες της κι εκείνες των συνεργατών της.
'Όμως οι πληροφορίες και οι ομιλίες δεν
αρκούσαν. 'Έπρεπε τα παιδιά να έρχονται σ' επαφή με τα βιβλία. Και την εποχή
εκείνη υπήρχαν ακόμα περιοχές της Ελλάδας όπου παιδικό βιβλίο δεν είχε φτάσει ποτέ.
Οργανώθηκε έτσι μια κινητή έκθεση με χίλια σχεδόν παιδικά βιβλία που ταξίδευε
συχνά σε χωριά και μικρές πόλεις. Μια σειρά κιβώτια πήγαιναν κι έρχονταν
περνώντας από το γραφείο, όπου έπρεπε ν' αδειάσουν για να ελεγχθούν, ν'
ανανεωθεί το εκθεσιακό υλικό, και να ξαναγεμίσουν για να ξαναφύγουν. Δίπλα στ'
άλλα, δηλαδή, απαιτούσε και... χειρωνακτική δουλειά ο αγώνας! Και η Ξένη
Κερασιώτη δε δίσταζε καθόλου ως και αυτήν ακόμα να προσφέρει.
Μα
το πιο επίπονο, το πιο επαχθές ίσως απ’ όλα ήταν η προσπάθεια να βρεθούν τ’
απαιτούμενα χρήματα για τούτες τις δραστηριότητες. Σκάλες και σκάλες ανεβοκατέβηκε
ο "στρατηγός", αρμόδιους και αρμόδιους επισκέφτηκε, υπουργούς και υπουργούς
παρακάλεσε... Το αποτέλεσμα πενιχρό, αλλά το μεράκι της Ξένης Κερασιώτη μεγάλο, το πείσμα πολύ.
Κι όλα γίνονταν τελικά, έστω και με τα λίγα, τα ελάχιστα οικονομικά μέσα. Με ορμητήριο
πάντα το απίστευτα μικρό γραφειάκι στην οδό Ζαλόγγου, ή το “στρατηγείο” της,
στον τέταρτο όροφο.
Στο
"στρατηγείο" εκείνο πάψαμε ν' ανεβαίνουμε καθώς μπήκε το 1984. Η
αρρώστια του συζύγου της και η φροντίδα του την απορροφούσε πια ολοκληρωτικά.
Και ύστερα από δέκα τέσσερα ολόκληρα χρόνια σκληρής δουλειάς και αφοσίωσης στους
σκοπούς του Κύκλου, η Ξένη Κερασιώτη παραιτήθηκε από μέλος του Συμβουλίου.
Γράφοντας για την προσφορά της, ο μακαριστός μας Πρόεδρος Κώστας Δεμερτζής
σημείωνε στο τέλος και τούτα στο Δελτίο του Κύκλου της επόμενης χρονιάς:
«Και
τώρα δε μένει παρά, ευχαριστώντας την για όσα έκανε για τον Κύκλο, να ευχηθώ να
την καμαρώνουμε πάντα κοντά μας, συμπαραστάτη και βοηθό και πάντοτε παρούσα
στις προσπάθειες που κάνει ο Κύκλος στο χώρο της λογοτεχνίας για τα παιδιά».
Κι
έτσι έγινε πραγματικά. Η παρουσία της ήταν πάντα αισθητή στο γραφείο, κι ας
κατέβαινε όλο και σπανιότερα να δει πώς πηγαίνουμε.
Η
τελευταία φορά που την είδα ήταν το φθινόπωρο του 1991 σε μια σύναξη της
Εθνικής Εταιρίας των Ελλήνων Λογοτεχνών, στα γραφεία, στην οδό Ιπποκράτους 61.
Και τότε διαπίστωσα με θλίψη βαθιά πως είχε αρχίσει να δυσκολεύεται στην επικοινωνία.
'Ήταν όμως γελαστή! Φαινόταν ευχαριστημένη, ικανοποιημένη.
Και
πώς να μην ήταν; Η ζωή, για όσα πρόσφερε, την είχε ανταμείψει με στοργικά
παιδιά, λαμπρά εγγόνια, ένα τρυφερό δισέγγονο και πλήθος φίλους. Δίκαια έπρεπε
να νιώθει ευτυχής κι ας τη βάραιναν πια τα χρόνια.
'Ώσπου στις 14 Μαρτίου του 1993, ο
"στρατηγός" έχασε την τελευταία μάχη - τη μάχη με το θάνατο. Ανώδυνα,
όμως, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά ήταν τα τέλη που της επέτρεψε να έχει ο Πανάγαθος,
αφού όλα στη ζωή της τα είχε επιτελέσει "καλά λίαν".
"Καλή
λίαν" και η ανάμνηση που άφησε σε όλους μας. Μια ανάμνηση ηδύτατη, γιατί
πέρα από τη φυσική της γλυκύτητα ενέπνεε με την ηρεμία της και μια σιγουριά ότι
σιγά σιγά όλες τις δυσκολίες μπορεί να τις ξεπεράσει ο κόσμος των παιδικών
βιβλίων και πολλά ακόμη να πετύχει. Σιγουριά, γιατί δέκα τέσσερα ολόκληρα
χρόνια ήταν ο στυλοβάτης του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, ένθερμος υποστηρικτής
της παιδικής λογοτεχνίας και άοκνος εργάτης για την πρόοδό της. 'Έχοντας βάλει
σε δεύτερη μοίρα τις προσωπικές της φιλοδοξίες και τις συγγραφικές της
επιδιώξεις, ήταν πάντα εκεί για την ανάπτυξη του κλάδου, τη λειτουργία του Κύκλου
και την προκοπή των ομοτέχνων της. Εκεί, ακόμα και για να διαφωνήσει κανείς
μαζί της - και τι πιο γόνιμο από τις διαφορετικές απόψεις σ’ ένα χώρο;
Για
τα όσα πρόσφερε η Ξένη Κερασιώτη, ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου την
τίμησε με το βραβείο ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ το 1989. Το Ελληνικό Τμήμα της IΒΒΥ πορευόταν
κιόλας πέντε χρόνια χωρίς το "στρατηγό" μα η αίσθηση της παρουσία του
δεν είχε λείψει στιγμή από το μικρό γραφείο.
Η
Τατιάνα Σταύρου (6) συνήθιζε να λέει:
«Είναι
λάθος, είναι ψευδές το “ουδείς αναντικατάστατος”. Αντίθετα! Ουδείς
αντικαθίσταται!»
'Έτσι έγινε και με την Ξένη Κερασιώτη. 'Άλλοι
ανέλαβαν το έργο της μα ουδείς την αντικατέστησε. Η παιδική λογοτεχνία βέβαια
εξακολούθησε ν' ανθίζει και ο Κύκλος, που στάθηκε ο φιλόπονος κηπουρός για τούτη
την ανθοφορία, συνέχισε την πορεία του με επιτεύγματα μεγαλύτερα ή μικρότερα,
με λάθη μεγαλύτερα ή μικρότερα, με αίγλη μεγαλύτερη ή μικρότερη. Μα δε θα ξαναείναι
ποτέ εκείνος ο μικρός ζεστός Κύκλος που έστησε η Κερασιώτη, με τη βοήθεια όλων
των άλλων, και κυρίως του Κωνσταντίνου Δεμερτζή, της Αλεξάνδρας Πλακωτάρη, της
Ρένας Καρθαίου, της Βίτως Αγγελοπούλου.
Τίποτα δε θα σβήσει το πέρασμά της από
κει. 'Όποιος κι αν αναλάβει τις τύχες του Κύκλου, θα τη νιώθει πάντα δίπλα του.
Θα του τη θυμίζει ο γραφικός της χαρακτήρας σε χαρτιά και σημειώματα που βρίσκονται
στο αρχείο, μαζί με τα εκατοντάδες έγγραφα που έχουν την υπογραφή της και
καθρεφτίζουν το προσωπικό της ύφος. Θα τη συναντά στην ιστορία του Κύκλου, που
εκείνη φρόντισε για τα γερά του θεμέλια. Και φυσικά θα είναι πάντα παρούσα με
τα βιβλία της για παιδιά που φυλάγονται στη βιβλιοθήκη του Κύκλου: Χριστουγεννιάτικα Διηγήματα (1958), Νύχτα σαν παραμύθι (θεατρικό, 1959), Η Σφηκοφωλιά (θεατρικό, 1969), Η τύχη κρυμμένη σ’ ένα καλαμάκι
(μυθιστόρημα, 1970), Πετάμε στην
Ονειροχώρα (μικρές ιστορίες, 1979).
Η Ξένη
Κερασιώτη ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους αφοσιωμένους εκείνους πνευματικούς
εργάτες που εδραίωσαν στον τόπο μας την Παιδική Λογοτεχνία. Θα μείνει
αναντικατάστατη και θα τη νιώθουμε δίπλα μας κάθε φορά που θα προσπαθούμε για
κάτι καλό γύρω από τα παιδιά και τα βιβλία. Την αίσθηση της παρουσίας της θα
την έχουμε πάντοτε ανάγκη.
_____________
(1) Από την ομιλία μου στο
πνευματικό μνημόσυνο που οργάνωσε ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για
την Ξένη Κερασιώτη και την Αλεξάνδρα Πλακωτάρη, στην αίθουσα του «Συλλόγου προς
Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων», στις 24 Νοεμβρίου 1993. Περιέχεται στο βιβλίο μου
"Ο Δάσκαλος, ο ΄στρατηγός και η ποιήτρια" (Αθήνα
2001)
http://lotypetrovits.blogspot.gr/2012/12/1919-5121990_2.html
