Η ελληνική λογοτεχνία
για παιδιά και νέους ανθεί –ανάμεσα στα άνθη της ξεφυτρώνουν και κάποια
αγριόχορτα, ξεπετιούνται δώθε κείθε και κάποια ζιζάνια. Αλλά ανθεί. Η ανθοφορία
της έχει εδώ και αρκετά χρόνια ξεκινήσει και έχει στηριχτεί στο ταλέντο και στο
πάθος και στη συνέπεια κάποιων συγγραφέων. Μερικοί δεν είναι πλέον ανάμεσα μας.
Κάποιοι άλλοι συνεχίζουν να προσφέρουν την πείρα και τις εμπνεύσεις τους. Πρώτη
και σημαντικότερη ανάμεσα σε αυτούς η Λότη Πέτροβιτς–Ανδρουτσοπούλου.
Συγγραφέας που με πολλαπλούς τρόπους
αφιέρωσε όλο σχεδόν το έργο της στην παιδική λογοτεχνία. Μένει έκπληκτος κανείς
και μόνο αν ξεκινήσει να ‘ξεφυλλίζει’ τον διαδικτυακό της τόπο – www.loty.gr Ένα μεγάλο –ίσως το σημαντικότερο- μέρος του
έργου της το απαρτίζουν τα μυθιστορήματά της. Αν μετρώ καλά, είναι 19. Και όπως
η ίδια σημειώνει : Τα πρόσωπα που πλάθω είναι για μένα τόσο ζωντανά που τα
αισθάνομαι όντα πραγματικά. Έτσι επανεμφανίζονται, "τρυπώνουν" και σε
άλλα μυθιστορήματά μου, αλλά σε διαφορετικές περιπέτειες και ηλικίες. Με άλλα
λόγια, η Πέτροβιτς έχει δημιουργήσει ένα δικό της κόσμο –όχι φανταστικό, μα
ρεαλιστικό και με ιστορικές καταβολές. Μέσα στις σελίδες των βιβλίων της οι
ήρωές της γεννιούνται, ερωτεύονται, σπουδάζουν, επικοινωνούν, συμφωνούν ή
διαφωνούν, ξενιτεύονται, γεννούν, γίνονται φίλοι, αποχωρίζονται, πεθαίνουν. Και
η δημιουργός τους, καθώς παρακολουθεί τις ζωές και τις περιπέτειές τους,
περιγράφει και την ελληνική ιστορία σχεδόν από τότε που ξεκινά η δημιουργία του
ελληνικού κράτους. Έχουμε, λοιπόν, μια ενδιαφέρουσα σύζευξη κοινωνικού και
ιστορικού μυθιστορήματος.
Όλα μαζί αυτά τα μυθιστορήματα (και μαζί βέβαια με τα υπόλοιπα έργα της Πέτροβιτς) νομίζω πως εδραιώνουν την άποψη πως η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου είναι η πιο ενδιαφέρουσα (ίσως και η πλέον σημαντική) εκπρόσωπος της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας έτσι όπως διαμορφώθηκε από τα χρόνια της μεταπολίτευσης και μετά. Το σημαντικό αυτό έργο έχει δομηθεί πάνω σε συγκεκριμένους άξονες –συνύπαρξη του σήμερα με το χτες, προβολή τρόπου ζωής σύμφωνα με αρχές διαχρονικές, μυθιστορηματική πλοκή δίπλα σε παροχή γνώσεων.
Οι ήρωες της Πέτροβιτς λες και έχουν
σάρκα και οστά, ανάσες και παλμούς. Εγγράφονται στη μνήμη του αναγνώστη τους.
Μα την ίδια τη στιγμή, ο εξασκημένος μελετητής των συγγραφικών τεχνασμάτων,
διαπιστώνει πως η δημιουργός τους δεν έχει επιτρέψει στον εαυτό της να ξεφύγει
από τις προεπιλεγμένες τεχνικές αφήγησης. Να το διατυπώσω με τρόπο κάπως
ανορθόδοξο –αν ο συγγραφέας είναι ένα είδος Θεού/Δημιουργού, τα δημιουργήματά
του είναι πρόσωπα κατ’ εικόνα και ομοίωσή του. Γι αυτό και οι ήρωες αυτών των
μυθιστορημάτων σε κρατάνε τόσο κοντά τους. Έχουν όλα τα στοιχεία με τα οποία
και η συγγραφέας τους ζει, σκέφτεται και πράττει.
Και αυτή η ταύτιση δημιουργού – δημιουργημάτων είναι τόσο ουσιαστική (μα και
τόσο επιτυχημένα έχει υλοποιηθεί) ώστε αυτό το πλήθος μυθιστορηματικών προσώπων
–που ας σημειωθεί πως προέρχονται από εφτά οικογένειες- δεν κουράζει τον
αναγνώστη του, μα μήτε και τους ίδιους δεν τους μετατρέπει σε ανδρείκελα. Ο
κόσμος της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου είναι ένας ολοκληρωμένος κόσμος.
Σκέψεις πρόχειρα διατυπωμένες όλα τα
πιο πάνω, που προήλθαν από την ανάγνωση του τελευταίου μυθιστορήματος –«Το φιλί
της λύκαινας». Σε αυτό περιγράφεται η σχέση ανάμεσα σε παππού και εγγονό. Μα
όχι μόνο. Η υπόθεση στηρίζεται και στη
σχέση ανθρώπου και ζώου. Μα κι ακόμα στο πως ο τρόπος που οι άνθρωποι
αποφασίζουν να ενώσουν ο καθένας τη ζωή του με τη ζωή ενός άλλου, μπορεί να
αποβεί καταστροφικός ή αντίθετα δημιουργικός. Ο Πέτρος Δίγκος, ο παππούς του
Φραγκίσκου Νόιγκερ, είναι στην ουσία ο κεντρικός άξονας της ιστορίας. Αυτά που
έζησε –άλλοτε γιατί επέλεξε να τα ζήσει κι άλλοτε γιατί έτσι ήρθαν τα πράγματα-
λες και περιγράφουν όλο τον 20ο αιώνα. Κι όμως ο Πέτρος Δίγκος δεν υπήρξε
κάποιο πρόσωπο που πρωταγωνίστησε στις σελίδες της επίσημης ιστορίας. Πίσω από
τα αχνάρια του έρχεται να μυηθεί στα μυστικά της ζωής ο εγγονός του. Και θα
μάθει πως πολύ συχνά οι άνθρωποι κάνουν λάθη τραγικά, αλλά επίσης θα μάθει πως
πέρα από το όποιο λάθος υπάρχει και η αυτογνωσία. Ολοζώντανη η σχέση των δυο
γενεών. Ανάμεσα τους πρόσωπα από το παρελθόν –κάποια από αυτά θα καθορίσουν το
μέλλον. Ολοζώντανη και η παρουσία της μικρής λύκαινας. Η ανάγκη να προστατευθεί
η ζωή της, γίνεται ένα σύμβολο προστασίας μιας βασικής και διαχρονικής αξίας.
Δώσε σ’ αυτούς που αγαπάς
Φτερά για να πετάξουν,
Ρίζες για να επιστρέψουν
Και λόγους για να μείνουν.
Τελικά –σκέφτομαι- πως ίσως ο
ουσιαστικότερος ορισμός της λογοτεχνίας για παιδιά θα ήταν μια πρόταση μέσα
στην οποία θα συνυπήρχαν λέξεις όπως: ήθος, ευγένεια, απλότητα, ανθρωπιά,
αξιοπρέπεια. Δεν ξέρω μια τέτοια πρόταση να υπάρχει. Ξέρω, όμως, πως το
περιεχόμενο της το εφαρμόζει η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
*Δημοσιεύτηκε
στο
http://www.culturenow.gr/…/to-fili-ths-lykainas-loth-petrov…και
http://manoskontoleon2.blogspot.gr/2016/04/blog-post_21.html
