Ιδού λοιπόν το μέγα σκάνδαλο των 453,6 ευρώ!

Και ενώ συνεχίζεται ο επαίσχυντος διασυρμός της άμισθης επιστημονικής επιτροπής της υπεύθυνης για την εφαρμογή του προγράμματος φιλαναγνωσίας, η σπίλωση των υπολήψεων των μελών της (μεταξύ των οποίων τέσσερις διακεκριμένοι καθηγητές πανεπιστημίου) και ιδιαίτερα η κατασυκοφάντηση δύο συγγραφέων, που διέπραξαν το «έγκλημα» να περιλάβουν έξι βιβλία τους –όσα και πολλών άλλων- στον κατάλογο «προς αγοράν» 398 τίτλων, παίρνω μολύβι και χαρτί να υπολογίσω  τα χρήματα που θα καρπώνονταν  οι δύο αυτοί «κομπιναδόροι», όπως αποκλήθηκαν, από το εν λόγω «σκάνδαλο». Έχουμε και λέμε, λοιπόν:

Η  τιμή ενός βιβλίου για παιδιά, από αυτά που περιλαμβάνονται στον κατάλογο είναι κατά μέσον όρο 7 ευρώ (ίσως και λιγότερο αν υπολογίσει κανείς τις εκπτώσεις που θα γίνουν από τους εκδότες). Το ποσοστό των πνευματικών δικαιωμάτων, όπως είναι τοις πάσι γνωστό, κυμαίνεται από 10 έως 15%  της τιμής του βιβλίου.  Κανονικά λοιπόν θα έπρεπε να υπολογίσουμε έναν μέσο όρο 12% , αλλά ας μείνουμε στο 15%, εφόσον πρόκειται για διακεκριμένους συγγραφείς. ΄Αρα από τα 7  ευρώ της τιμής του κάθε βιβλίου θα εισέπρατταν 1,05 ευρώ και για τα έξι βιβλία 6,30 ευρώ Χ 90 αντίτυπα = 567 ευρώ συνολικά. Από αυτά, αφαιρουμένου του φόρου 20% που παρακρατείται (και που συντομότατα θα αυξηθεί), δηλαδή 113,4 ευρώ, θα εισέπρατταν τελικά  το ιλιγγιώδες συνολικό ποσό 453,6 ευρώ!!! 

Και τώρα κάθε καλόπιστος άνθρωπος με κοινή λογική, ας ρίξει μια προσεκτική ματιά στις ιστοσελίδες των εν λόγω συγγραφέων  www.vagelisiliopoulos.gr   και  www.kontoleon.gr, όπου αναφέρονται οι δεκάδες των βιβλίων τους για παιδιά σε πολλαπλές επανεκδόσεις και ας αναρωτηθεί: Είναι δυνατόν να ήταν τόσο ανόητοι αυτοί οι προικισμένοι δημιουργοί ώστε να θελήσουν να διακινδυνεύσουν το καλό τους όνομα και την υπόληψή τους για να κερδίσουν αυτά τα 453,6 ευρώ; Τα είχαν ανάγκη; Όταν μάλιστα και οι δύο, όπως όλοι οι λογοτέχνες στην Ελλάδα και σε όλες τις χώρες με τις «μικρές» λεγόμενες γλώσσες, έπρεπε να έχουν πρώτα εξασφαλίσει ένα βιοποριστικό επάγγελμα και ύστερα να ασχοληθούν με τη λογοτεχνία; Και αν είχαν τόση μεγάλη ανάγκη από αυτό το «υπέρογκο» ποσό, θα πρόσφεραν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους για την εφαρμογή του προγράμματος επί ένα και πλέον χρόνο; Δε θα ήταν πιο συμφέρον γι’ αυτούς να μη σπαταλήσουν τον πολύτιμο χρόνο τους, αλλά γράψουν το λιγότερο ένα ακόμη ευπώλητο βιβλίο; 

      Σε μια χώρα όμως όπου δυστυχώς όλο και περισσότερο ανθεί  η συκοφαντία, η μισαλλοδοξία, ο φθόνος, η κακοήθεια, η μικρότητα, τι μπορεί να περιμένει κανείς παρά τη διαστροφή της πραγματικότητας και την παραπληροφόρηση, προκειμένου να ικανοποιηθούν μικροσυμφέροντα και απωθημένα. Και να σταματούσε εκεί το κακό θα ήταν καλά. Πολύ φοβάμαι όμως ότι έτσι ολισθαίνει «ανεπαισθήτως» η κοινωνία μας όλο και περισσότερο προς ένα κρυφό «νεοναζισμό» που ξεφυτρώνει εκεί που δεν τον περιμένεις: Στους δήθεν πολέμιους αυτού του δηλητηριώδους καρπού.  Γιατί τι άλλο από «νεοναζισμός» είναι να κατηγορείς και να συκοφαντείς όσους νομίζεις πως στέκονται εμπόδιο στα μικροσυμφέροντα και στα σχέδιά σου, ξέροντας μάλιστα ότι θα βρεις ευήκοα ώτα, που θα σπεύσουν να «καρατομήσουν» τους δήθεν ύποπτους χωρίς καν να τους ζητήσουν εξηγήσεις, χωρίς έστω να τους αφήσουν να απολογηθούν! Τι άλλο δηλαδή έκαναν οι Ναζί όταν έστελναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όσους δεν ήταν της αρεσκείας τους; Κι επειδή ο κατήφορος δε σταματάει εύκολα, το επόμενο στάδιο δεν αποκλείεται να είναι  οι θάλαμοι των αερίων. Και μετά οι φούρνοι.

          Έτσι και με την περίπτωση των καταγγελιών για κάποια ανύπαρκτα «λάθη» (πέραν ίσως των ελαχίστων υπαρκτών) της επιτροπής και σε άλλους τομείς: Σκόπιμα και για να ενισχύσουν τις θέσεις τους, οι παραπονούμενοι-καταγγέλλοντες εκδότες συνδύασαν  την αγορά των βιβλίων με το πρόγραμμα επισκέψεων των συγγραφέων στα σχολεία – δυο εντελώς ξεχωριστές δράσεις. Διότι οι μεν επισκέψεις των συγγραφέων γίνονται με την ελεύθερη επιλογή και πρόσκληση από τα ίδια τα σχολεία στην αρχή της σχολικής χρονιάς, τα δε 40 βιβλία που θα έπαιρνε κάθε σχολείο θα έφταναν στη βιβλιοθήκη του σχεδόν στο τέλος της χρονιάς, άσχετα με το ποιον συγγραφέα θα είχε καλέσει. Ωστόσο, οι καταγγέλλοντες, προσποιούμενοι ότι δεν το έχουν κατανοήσει, αναφέρουν σε επιστολή τους προς το ΕΚΕΒΙ τα εξής:

«…(Στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ) διαβάζουμε ότι: «συνολικά 219 συγγραφείς (Έλληνες και ξένοι) και 56 εκδοτικοί οίκοι εκπροσωπούνται στην τελική λίστα.» Διαβάζουμε επίσης, ότι «αλλά και υπακούοντας από την άλλη στις ανάγκες του προγράμματος ώστε τα σχολεία να διαθέτουν, πρωτίστως, και βιβλία των ζώντων δημιουργών, με τους οποίους άλλωστε καλούμε τα σχολεία να «συνεργαστούν» (να τους διαβάσουν, να τους συναντήσουν, να οργανώσουν δραστηριότητες μαζί τους κ.ο.κ.).» Σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό, εάν αφαιρέσουμε τους μετρημένους 68 ξένους συγγραφείς (στοιχεία άμεσα διαθέσιμα, αν ζητηθούν) μας μένουν 151 Έλληνες, εκ των οποίων 39 τεθνεώτες (στοιχεία άμεσα διαθέσιμα, αν ζητηθούν) και εάν αφαιρέσουμε τον Αίσωπο (4 τίτλοι) και τον Αριστοφάνη (7 τίτλοι) μένουν 110 ζώντες συγγραφείς, εκ των οποίων 21 σε μεγάλη ηλικία (στοιχεία άμεσα διαθέσιμα, αν ζητηθούν). Συμπερασματικά, και σε σχέση με την πρόθεση του προγράμματος να επισκεφθούν τα σχολεία όσο περισσότεροι συγγραφείς γίνεται, απομένουν 89 νέοι συγγραφείς, οι οποίοι στην ουσία επιφορτίζονται το πρόγραμμα της φιλαναγνωσίας των συνολικά 498 τίτλων βιβλίου του καταλόγου».

          Αναφέρουν ακόμα τα εξής:

«Μερικές ακόμα, ενδεικτικές παρατηρήσεις, σχετικά με τα κριτήρια κατάρτισης του καταλόγου και την πρόθεση του προγράμματος να επισκεφθούν τα σχολεία όσο γίνεται περισσότεροι συγγραφείς. Απ’ ό,τι γνωρίζουμε, ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά Σεβάχ (Sindbad ή Sinbad, αραβ. Al-Sindibaad Al-Bahri) είναι ένας θρυλικός άραβας ήρωας, πρωταγωνιστής μιας σειράς φανταστικών θαλασσινών περιπετειών, τον καιρό της δυναστείας των Αββασιδών, στις θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής και της Ασίας. Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην 133η ιστορία της συλλογής παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες. Οι περιπέτειες είναι περσικής προέλευσης. (Τίτλοι 2, στοιχεία άμεσα διαθέσιμα, αν ζητηθούν). Στον κατάλογο επίσης περιλαμβάνεται O Πινόκιο (χωρίς, για άγνωστους λόγους, αναφορά του συγγραφέα), τα Ρωσικά λαϊκά παραμύθια, τα Παραμύθια απ' όλο τον κόσμο, Οι μουσικοί της Βρέμης και δύο τίτλοι που εξερευνούν το σώμα και τον κόσμο (συλλογικό, μεταφρασμένο), καθώς και το κλασικό βιβλίο Η φάλαινα Μόμπυ Ντικ (La ballena Mob Dick), και πάλι χωρίς αναφορά του συγγραφέα, μεταφρασμένο από τα ιταλικά, για ηλικίες από 3 ετών σύμφωνα με τον κατάλογο του εκδότη (στοιχεία άμεσα διαθέσιμα, αν ζητηθούν). Εύλογα προκύπτει το ερώτημα: Ποιος θα επισκεφθεί τα σχολεία για να παρουσιάσει και να συζητήσει με τα παιδιά αυτά τα βιβλία; Ο μεταφραστής; Ο εικονογράφος;»

          Η σκόπιμη  δήθεν παρανόηση των χωριστών δράσεων – αφ’ ενός εκείνης των επισκέψεων στα σχολεία, αφετέρου εκείνης του εμπλουτισμού των σχολικών βιβλιοθηκών με την αγορά βιβλίων - και η «νεοναζιστική» αντίληψη παρουσιάζονται εδώ  σε όλο τους το μεγαλείο! Κατά την άποψη των διαμαρτυρόμενων εκδοτών (κατά συνέπεια και των δημοσιογράφων που έσπευσαν να τους υποστηρίξουν) το να υπάρχουν στον κατάλογο 110 ζώντες συγγραφείς, εκ των οποίων 21 σε μεγάλη ηλικία είναι απαράδεκτο! Θα έπρεπε δηλαδή οι 21 αυτοί να έχουν αποκλειστεί, γιατί κατά την κρίση των καταγγελλόντων, δεν είναι σε θέση να  «συνεργαστούν» (π.χ. ο Ευγένιος Τριβιζάς που πέρασε πια τα 65!). Ωστόσο είναι αδύνατον να μη γνωρίζουν ότι οι περισσότεροι από τους συγγραφείς που τους κατατάσσουν στους «21 σε μεγάλη ηλικία» (μην παραλείποντας μάλιστα να σημειώσουν με κόκκινα γράμματα και το έτος γεννήσεώς τους!)  είναι από τους πλέον περιζήτητους στα σχολεία (τι πιο φυσικό, αφού είναι δημοφιλέστατοι και πολυαγαπημένοι από τα παιδιά), γι’ αυτό και επισκέπτονται συχνότατα και με μεγάλη επιτυχία πολλά σχολεία της περιφέρειας. Παράδειγμα η ακούραστη ΄Αλκη Ζέη, που «όργωσε» πέρσι την Ελλάδα,  με δεκάδες επισκέψεις σε σχολεία όλης της χώρας.

Αλλά, το είπαμε παραπάνω, ο υφέρπων «νεοναζισμός» και ο ηλικιακός ρατσισμός (από τους απεχθέστερους σε μια πολιτισμένη κοινωνία) έχει τις απαιτήσεις του. Στους θαλάμους των αερίων λοιπόν θα πρέπει να οδηγηθούν οσονούπω οι «μεγάλης ηλικίας», γιατί κατά την κρίση των καταγγελλόντων δεν μπορούν «να συνεργαστούν». Το ίδιο θα ισχυρίζονταν ασφαλώς και για λογοτέχνες με κινητικά προβλήματα (π.χ. την ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, αν ήθελε κάποιο σχολείο να την καλέσει να μιλήσει για την ποίηση στους μεγαλύτερους μαθητές). Θα τους θεωρούσαν ανίκανους «να συνεργαστούν», όταν σε όλες τις πολιτισμένες χώρες και καλούνται και ταξιδεύουν και δραστηριοποιούνται με εκπληκτική άνεση. Μήπως τότε θα έπρεπε, κατά την άποψή τους, να επεκταθεί αυτή η αντίληψη και σε άλλους τομείς και σε άλλα πρόσωπα; Π.χ. να παραιτηθεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά και πολλά μέλη της Βουλής, όπως ο Μανόλης Γλέζος, ως άτομα «μεγάλης ηλικίας»; Και… ας ελπίσουμε πως δε θα φτάσει ποτέ η άποψη αυτή στ’ αυτιά του κ. Σόιμπλε, που και αναπηρία έχει και μεγάλης ηλικίας είναι. Θα τον εξενεύριζε -το λιγότερο- κάτι τέτοιο και … αλίμονό μας! Για να σοβαρευτούμε και πάλι όμως, σκεφτείτε π.χ. να ήθελε να επισκεφτεί ελληνικό σχολείο ο Stephen Hawking και να του απαντούσαμε ότι μεγάλωσε πια, είναι και σε αναπηρική πολυθρόνα, άρα δεν μπορεί να «συνεργαστεί» και συνεπώς δεν τον θέλουμε!

          Ας επανέλθουμε ωστόσο, κλείνοντας, στο κυρίως θέμα μας: Στην κατασυκοφάντηση των δύο συγγραφέων. Είναι πράγματι εξοργιστικό να διασύρονται δύο δημιουργοί που, πέρα από το αξιολογότατο και πλούσιο δημιουργικό τους έργο, έχουν προσφέρει και συνεχίζουν να προσφέρουν ατέλειωτες ώρες εθελοντικής δουλειάς, ο Μάνος Κοντολέων στη UNICEF – www.unicef.gr, o Βαγγέλης Ηλιόπουλος στην ΕΨΥΠΕ – www.epsype.gr (Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων), προσφέροντας ακόμα και τα πνευματικά δικαιώματα βιβλίων τους (ο Κοντολέων το τρυφερότατο Κόκκινο καραβάκι, κόκκινο ποδήλατο, ο Ηλιόπουλος το πολυτιμότατο για όλους «DELETE» στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, το Μίλα μη φοβάσαι –για τη βία στα σχολεία- κ.α.), πέρα από την πολύωρη και πολύχρονη προσφορά επίσης εθελοντικής δουλειάς τους στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (www.greekibby.gr) / Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (www.ibby.org ). 

Είναι αλήθεια μεγάλη ντροπή για τον πολιτισμό (τον όποιον μας έχει απομείνει) να αποκαλούνται «κομπιναδόροι» τέτοια πρόσωπα, με τέτοιο κύρος και τέτοια προσφορά, επειδή τους αναλογούσαν 453,6 ευρώ, τα οποία μάλιστα είμαι βέβαιη ότι τελικά θα τα πρόσφεραν στους εθελοντικούς φορείς που υπηρετούν.  Και ακόμα μεγαλύτερο όνειδος, όταν τολμούν να τους συκοφαντούν άνθρωποι που ουδέποτε προσέφεραν εθελοντική δουλειά στο κοινωνικό σύνολο. Επιτέλους, αιδώς Αργείοι!

Μνήμη Καλλιόπης Σφαέλλου

Στις 16 Δεκεμβρίου 2001 έφυγε από κοντά μας στα 89 της χρόνια η γνωστή, πολυγραφότατη και πολυβραβευμένη συγγραφέας παιδικών και νεανικών βιβλίων αλλά και φιλολογικών μελετών Καλλιόπη Σφαέλλου. Ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου/Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (kyklos@greekibby.gr) συμμετέχοντας στο πένθος για το θάνατό της, απέθεσε ένα στεφάνι λουλούδια στη σωρό της την ημέρα της εκφοράς, στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας, και από μέρους των μελών του, ως Πρόεδρος τότε, είχα πει τα παρακάτω λόγια, τα οποία και μεταφέρω εδώ τιμώντας τη μνήμη της:

«O Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου αποχαιρετά με βαθύτατη θλίψη μια ξεχωριστή προσωπικότητα, την εξαίρετη λογοτέχνιδα και διαλεχτή του φίλη Καλλιόπη Σφαέλλου.

      Γεννημένη στην Αλεξάνδρεια, η Καλλιόπη Σφαέλλου έγινε Αθηναία το 1931 και άρχισε να ασχολείται με την παιδική λογοτεχνία το 1957. Μέλος του Κύκλου από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, στάθηκε πάντα κοντά του και λάμπρυνε με την παρουσία της τις εκδηλώσεις και τις δραστηριότητές του.

Πλούσιο το δημοσιογραφικό και συγγραφικό της έργο, σημαντικότατη η συμβολή της στα ελληνικά γράμματα, καθοριστική η εισφορά της στην παιδική μας λογοτεχνία. Πολυάριθμα τα μελετήματά της, δεκάδες τα λογοτεχνικά της βιβλία, πλήθος οι μεταφράσεις που μας χάρισε – έργο πολύπλευρο και πολύτιμο.  Ο Κύκλος είχε την ευκαιρία να βραβεύσει αρκετές φορές βιβλία της, αλλά και την ίδια, για το σύνολο του έργου της, με το Βραβείο ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ 1988, την υψίστη τιμή που απονέμει σε δημιουργούς το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα. Γιατί η Καλλιόπη Σφαέλλου ήταν πραγματική δημιουργός.

 Η ξεχωριστή αυτή ιδιότητα, το χάρισμα της δημιουργού με το οποίο είχε ευλογηθεί, μας φέρνει σήμερα στο νου τα όσα έχει γράψει ο σύγχρονος διανοητής Κυριάκος Πλησσής[1] : «Ο δημιουργός γίνεται συνεργός της διαιώνισης της Ζωής, αυτού του ανεξαγόραστου αγαθού. Παύει πια να είναι το άτομο που ζει σ’ ένα κλειστό κύκλο και γίνεται συμμέτοχος των άλλων, όσων προϋπήρξαν και όσων θα υπάρξουν. Το κύριο φορτίο της δημιουργίας δεν πέφτει ούτε στην προσωπική ικανοποίηση ούτε στην καταλυτική συνεργία στην ανθρώπινη επικοινωνία, αλλά κυρίως στη συνέχιση της νοηματισμένης ζωής...





Η Ζωή είναι “μέγα καλό και πρώτο” όταν επεκτείνεται στο άπειρο, όταν μεταποιείται και γίνεται Αθανασία. Εδώ είναι η ύψιστη σκοποθεσία και η ύψιστη δικαίωση του δημιουργού. Ο δημιουργός αθανατίζεται δια της δημιουργίας ... γεννά διαρκώς τέκνα, προάγει την κατά κόσμον ζωή και μεταποιεί αυτή τη ζωή σε αιώνια Ζωή. Από το κατά φύσιν πορεύεται προς το υπέρ φύσιν. Από τον κοσμικό θάνατο στην αθανασία. Αυτός είναι και ο στέφανος της δημιουργίας και του δημιουργού».΄Ενα τέτοιο στεφάνι έχεις πια κατακτήσει, αγαπητή μας Καλλιόπη. Γι’ αυτό και θα βρίσκεσαι πάντα κοντά μας, κάθε φορά που ένας αναγνώστης, μικρός ή μεγάλος, θ’ ανοίγει ένα από τα βιβλία σου. Κοιμήσου λοιπόν εν ειρήνη! Οι φίλοι σου θα σε θυμούνται για πάντα.

http://paidio.blogspot.gr/2011/03/blog-post_7294.html

http://www.rhodes.aegean.gr/atlas/writers/sfaellou.htm  

---

[1] «Δημιουργός και δημιουργία», περιοδικό Ευθύνη, ΚΗ’, τ.331, Ιούλιος 1999

Κωνσταντίνος Δεμερτζής (1919 - 5.12.1990) -Β΄ ΜΕΡΟΣ

Ο πράος άνθρωπος, ο σοφός δάσκαλος

και οι θησαυροί του – Μέρος Β’

(συνέχεια από την προηγούμενη ανάρτηση)

Στην ΄Ενωση Σμυρναίων, στις 5.11.1990, τιμητική εκδήλωση
για τον Κ.Π. Δεμερτζή

Στις 5 Νοεμβρίου του 1990 - ακριβώς ένα μήνα πριν από το θάνατό του - η ΄Ενωση Σμυρναίων είχε διοργανώσει μια εκδήλωση προς τιμήν του. Στην εκδήλωση εκείνη είχα την τιμή να είμαι ομιλήτρια – μια τιμή που την είχα δεχτεί με μεγάλο δισταγμό. Πίστευα ότι για μια προσωπικότητα σαν τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή  - τον λαμπρό επιστήμονα, τον άριστο εκπαιδευτικό, τον ακούραστο μελετητή, τον σεμνό συγγραφέα, τον πολύτιμο συνεργάτη σε τόσους συλλόγους και σωματεία με στόχους πνευματικούς και κοινωνικούς - ο χρόνος των δέκα λεπτών που θα είχα στη διάθεσή μου δεν ήταν διόλου επαρκής, ώστε ν’ αναπτύξω στην έκταση που έπρεπε όλα του τα επιτεύγματα και να μιλήσω για το έργο και την προσφορά του με τον τρόπο που του άξιζε. ΄Ηταν όμως και δική του προσωπική επιθυμία. ΄Ετσι δέχτηκα και περιορίστηκα να πω λίγα μόνο λόγια για τον τιμώμενο όπως τον είχα γνωρίσει προσωπικά και για κείνες από τις αρετές του που προσωπικά μου προκαλούσαν τον μεγαλύτερο θαυμασμό.

     Στο τέλος της ομιλίας το πρόσωπό του έδειχνε βαθιά συγκίνηση και ικανοποίηση. Μεταφέρω λοιπόν εδώ την ομιλία εκείνη ολόκληρη, με τη σκέψη ότι καταγράφει πλευρές του Κωνσταντίνου Δεμερτζή, περιστατικά και εντυπώσεις που τον συγκίνησαν και που ίσως ο αναγνώστης δε θα βρει σε άλλα κείμενα σχετικά με την προσωπικότητά του. ΄Αρχιζα με την αφήγηση ενός μικρού περιστατικού από τη δική μου παιδική ηλικία, ως εξής:

     «Τι θα πει “πραείς;” τράβηξα το μανίκι του πατέρα μου μια μέρα στην εκκλησία, σαν άκουσα – παιδάκι τότε του δημοτικού – τους μακαρισμούς από την “επί του όρους ομιλία”, στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο.

     «Θα σου πω στο σπίτι» μου ψιθύρισε κείνος.

     Και στο σπίτι συνέβη ό,τι γινόταν πάντα με τις νέες λέξεις που πεινούσα να μάθω: Με έβαλε να ψάξω μόνη μου στο λεξικό, «για να έχω τη χαρά της ανακάλυψης».

     Διάβασα λοιπόν: «Πράος-ος-ον και πραΰς-εία-ύ: ο ήπιος, ο ήρεμος, ο γαλήνιος, ο καταπραΰνων, ο εξημερών, ο δαμάζων»...

     «Να θυμάσαι πάντα αυτό που άκουσες σήμερα» με συμβούλεψε από κοντά ο πατέρας μου. «Σου χρειάζεται – ειδικά εσένα! Μακάριοι οι πραείς!»

     Μου χρειαζόταν πραγματικά, έτσι κάπως ορμητική και ευέξαπτη που είχα γεννηθεί. Γι’ αυτό και σε όλη μου τη ζωή με εντυπωσίαζαν οι γαλήνιοι άνθρωποι. Ωστόσο, «πράον» άνθρωπο αυθεντικό, με όλη τη σημασία της λέξης, όπως την όριζε κείνο το παλιό μεγάλο λεξικό, δεν είχε τύχει να γνωρίσω, ως το φθινόπωρο του 1976.

     Το 15ο Συνέδριο της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα – της ΙΒΒΥ που θαύμαζα - γινόταν τότε στην Αθήνα, και ήθελα να γνωρίσω από κοντά τον Πρόεδρο του ελληνικού της τμήματος. Είχα ακούσει από φίλους ότι πρόκειται για διαλεχτό πνευματικό άνθρωπο, φίλεργο, δραστήριο, με ευρύτητα πνεύματος και ζέση για τα κοινά. Και στο μυαλό μου είχα σχηματίσει την εικόνα ενός ανθρώπου μεγαλόσχημου.

Στο 15ο Διεθνές Συνέδριο της ΙΒΒΥ (Αθήνα,
Σεπτ. 1976). Από αριστερά: Κων. Τρυπάνης.
Κ.Π. Δεμερτζής, Hans Halby.

     ΄Ενας από τους φίλους εκείνους ανέλαβε να με συστήσει μία των ημερών του συνεδρίου. Πλησιάσαμε δύο κυρίους που συζητούσαν. Ο ένας πληθωρικός, θορυβώδης, εντυπωσιακός, υποστήριζε κάποιο θέμα με υψηλό τόνο φωνής και ζωηρές χειρονομίες. Ο άλλος, παρουσία σεμνή και διακριτική, τον άκουγε υπομονετικά. ΄Οταν ο πρώτος τελείωσε, ο δεύτερος του αποκρίθηκε χαμηλόφωνα με λίγες φράσεις. Ο θορυβώδης χαμογέλασε ικανοποιημένος και η συζήτηση, που προφανώς αφορούσε κάποια παρεξήγηση, έληξε αίσια.

     Εκείνη τη στιγμή αυθόρμητα σκέφτηκα έναν άλλο μακαρισμό: «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί». Και ευχαρίστησα νοερά εκείνον που είχε ηρεμήσει τον πληθωρικό κύριο – τον πρόεδρο του Κύκλου, όπως φανταζόμουν. Γιατί συνηθέστατο είναι το φαινόμενο των στωμύλων, εντυπωσιακών, επιβλητικών στην εμφάνιση προέδρων. Στράφηκα λοιπόν προς το μέρος του πληθωρικού...

     «Ο άλλος είναι» με σταμάτησε ψιθυριστά ο φίλος.

     Ο «άλλος» ήταν ο απίστευτα σεμνός. Ο εντυπωσιακά διακριτικός. Ο ειρηνοποιός Κωνσταντίνος Δεμερτζής.

     Από τις πρώτες φράσεις που ανταλλάξαμε, κατάλαβα πως δεν μπορούσε παρά μόνον ένας τέτοιος «ειρηνοποιός» να ηγείται του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, που κύριο μέλημά της είναι να καταστήσει το παιδικό βιβλίο «γέφυρα που να ενώνει τους λαούς σε ειρηνική συνύπαρξη». Ο άνθρωπος που στεκόταν μπροστά μου μιλούσε με αφοπλιστική γλυκύτητα, με ηρεμία εκπληκτική για την περίσταση, για τις στιγμές εκείνες, όπου τριγύρω συνωστίζονταν απαιτητικοί κάπου 400 σύνεδροι απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Και, το κυριότερο, εξέπεμπε μια φυσική, έμφυτη ευγένεια, προσόν που είχε ήδη από τότε αρχίσει να σπανίζει και στον τόπο μας.



O Κ.Π. Δεμερτζής με τον Πρόεδρο της ΙΒΒΥ Niilo Visapaa
στο 15ο Διεθνές Συνέδριο της Οργάνωσης στην Αθήνα, τον
Σεπτέμβρη του 1976

     Δεν ξεκαθάρισα ποτέ αν ήταν η παγκοσμιότητα, οι ευγενικοί σκοποί και οι υψηλοί στόχοι της ΙΒΒΥ ή η ηπιότητα, η ευγένεια και οι χαμηλοί τόνοι του Προέδρου του Ελληνικού της Τμήματος που με έπεισαν πιο πολύ ότι άξιζε τον κόπο ν’ αφιερώσω στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου τον λίγο ελεύθερο χρόνο που διέθετα τότε. Οι καιροί για μένα ήταν δύσκολοι την εποχή εκείνη – με επτάωρη ημερήσια βιοποριστική απασχόληση και με πάθος για το γράψιμο, σπιτικό να νοιαστώ και δυο μικρά παιδιά να φροντίσω τις υπόλοιπες ώρες. Δέχτηκα πάντως. Και από τις αρχές του 1978 είχα τη χαρά να συνεργάζομαι στενότερα μαζί του, ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κύκλου.

     Λέω «τη χαρά» και κυριολεκτώ. Γιατί, πράγμα περίεργο, όσο κουρασμένη κι αν ήμουν, όταν τον αντίκριζα στις συναντήσεις μας για τις υποθέσεις του Κύκλου, η κούραση εξαφανιζόταν. ΄Οταν μάλιστα οι συναντήσεις πλήθυναν και η συνεργασία έγινε ακόμη πιο στενή από το 1984 που ανέλαβα τη Γενική Γραμματεία του Κύκλου, οι «θεραπευτικές» αυτές ιδιότητες της παρουσίας του έγιναν ακόμη πιο αισθητές.

     Στα χρόνια που ακολούθησαν μου δινόταν καθημερινά σχεδόν η ευκαιρία να διαπιστώσω πόσο ευεργετική πραγματικά ήταν η παρουσία του, έτσι καθώς ζούσα από κοντά τις προσπάθειες για την άψογη λειτουργία του Κύκλου, την πραγμάτωση και στην Ελλάδα των στόχων της ΙΒΒΥ, την προαγωγή της παιδικής λογοτεχνίας, την εδραίωση της αξίας της στη συνείδηση του κοινωνικού συνόλου, τη γόνιμη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των μελών και ιδιαίτερα για την αρμονική συνεργασία των συγγραφέων μεταξύ τους, όπως και των εικονογράφων.

     Σ’ αυτό το τελευταίο, οι δυσκολίες ήταν μεγαλύτερες. Ανήσυχοι, εκρηκτικοί και κάπως εγωκεντρικοί – όπως είναι συνηθισμένο, φυσικό σχεδόν για δημιουργούς – οι συγγραφείς και οι εικονογράφοι δυσκολεύονταν συχνά να συνυπάρξουν αρμονικά με συναδέλφους που είχαν αντίθετες απόψεις – καλλιτεχνικές, πολιτικές, θεωρητικές... Ο ειρηνοποιός μας όμως έκανε πάντα το θαύμα του! Τον παρατηρούσα και απορούσα πώς κατόρθωνε να βρίσκει σε κάθε περίπτωση τον κοινό παρονομαστή, πώς βοηθούσε ουσιαστικά, ώστε να επικρατεί πνεύμα ειρηνικό και στις σχέσεις μεταξύ των μελών του Κύκλου, όχι μόνο στο έργο τους. Και ήταν τελικά προσωπικό του επίτευγμα το ότι επί 20 χρόνια – δύσκολα χρόνια – κατάφερε ο Κύκλος να είναι το μοναδικό ίσως πνευματικό/πολιτιστικό σωματείο στην Ελλάδα που συνένωνε όλους όσοι εργάζονταν για το παιδικό βιβλίο, όσες διαφορές και αν είχαν, όσο διαφορετικά κι αν σκέφτονταν – καλλιτεχνικά, πολιτικά, θεωρητικά...



Στο Συνέδριο της ΙΒΒΥ στην Αθήνα (Σεπτ.1976)
Από αριστερά: Ξένη Κερασιώτη, Γεν. Γραμ. του
Ελληνικού Τμήματος/Κύκλου του Ελληνικού
Παιδικού Βιβλίου, ο ακαδημαϊκός Πέτρος Χάρης,
Κ.Π. Δεμερτζής. 

     Αυτή η καθημερινή συνεργασία δεν άργησε να με βεβαιώσει πως ήταν ο μόνος πραγματικά «πράος» άνθρωπος που γνώρισα ποτέ – πάντα «ήπιος, ήρεμος, γαλήνιος, ευγενής εις τους τρόπους αλλά και καταπραΰνων, εξημερών, δαμάζων...». Γι’ αυτό και κάθε φορά που τον άκουγα ν’ ανεβαίνει τα σκαλάκια του γραφείου του Κύκλου, στην οδό Ζαλόγγου 7, όπου έφτανε με βήματα κουρασμένα τις πιο πολλές φορές από τις τόσες έγνοιες και φροντίδες, αυθόρμητα έλεγα μέσα μου: «Μακάριοι οι πραείς». Και λυπόμουν που δε ζούσε πια ο πατέρας μου, για να χαρεί που είχα απέναντί μου τέτοιο στήριγμα στο εθελοντικό έργο που είχα αναλάβει, τέτοιο συμπαραστάτη, σύμβουλο και συνεργάτη, αλλά και τέτοιο παράδειγμα για τον προσωπικό μου βίο, τέτοιο πρότυπο για να συνεχίσω την προσπάθεια να ξεπεράσω βασικά ελαττώματα του χαρακτήρα μου!

     Να γιατί προτίμησα να μην πω τίποτα για τις άλλες αρετές του: Να μη μιλήσω για τη γενικότερη προσφορά του ως φωτισμένου εκπαιδευτικού˙ ως επιτυχημένου λυκειάρχη στην Ιταλική Σχολή για κοντά 30 χρόνια˙ ως προσεκτικού και ακάματου μελετητή με δείγματα πολύτιμης δουλειάς σαν αυτά που εξέδωσε ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων˙ ως εμπνευσμένου ομιλητή και συμβούλου, που πλήθος γονιών καθοδήγησε και βοήθησε σε ειδικές συναντήσεις ή σε ραδιοφωνικές εκπομπές˙ ως συγγραφέα με έργο σεμνό αλλά τόσο πολύτιμο για παιδιά και δασκάλους˙ κι ακόμα για το παράδειγμά του ως καλού οικογενειάρχη και εξαίρετου πατέρα.

     Ούτε καν σε όλα όσα προσέφερε στον Κύκλο δε στάθηκα πολύ. Για παράδειγμα, τόμοι ολόκληροι θα ήταν μόνο οι ομιλίες του κάθε χρόνο, στις 2 Απριλίου, για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, με τις αναλύσεις των έργων που υποβάλλονταν στους ετήσιους διαγωνισμούς παιδικής λογοτεχνίας. Δεν τα θεώρησα ως τα πιο σημαντικά. Γιατί πιστεύω πως όλ’ αυτά ίσως και άλλοι θα μπορούσαν να τα επιτύχουν. Εκείνο που σπάνια θα μπορούσε κανείς να επιτύχει είναι να συνταιριάσει τέτοιο πολύπλευρο και πολύτιμο έργο με την προσωπική πραότητα σε όλη της την έννοια. Για τέτοιο επίτευγμα ίσως μόνον οι ασκητές είναι ικανοί. Και ένας ασκητής εντός της κοινωνίας, ένας «ασκητής του πλήθους» υπήρξε πάντα ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής.

     Πέρασαν δώδεκα ολόκληρα χρόνια στενής συνεργασίας. Και δε θυμούμαι ούτε μία μέρα, ούτε μία ώρα, ούτε μία στιγμή να απώλεσε την ψυχραιμία του, να ξέχασε τους ευγενικούς του τρόπους, να εκνευρίστηκε σε σημείο ώστε να χαθεί η ηρεμία του – δηλαδή να τον εγκαταλείψει η πραότητά του. Είκοσι ολόκληρα χρόνια ήταν ακατάπαυστα «ο βελούδινος πρόεδρός μας», όπως ποιητικά τον χαρακτήριζε η Ρένα Καρθαίου˙ «ο Κώστας μας», όπως απλά αλλά τόσο περιεκτικά τον αποκαλούσε η Ξένη Κερασιώτη˙ «ο αβρότατος Δεμερτζής μας», όπως πετυχημένα τον έλεγε η Αλεξάνδρα Πλακωτάρη˙ «ο καλότατος εκείνος άνθρωπος», όπως τον έλεγε η μακαριστή Τατιάνα Σταύρου˙ «ο γλυκύτατος κύριος Δεμερτζής μας», όπως αναφερόταν πάντα σ’ αυτόν η Αγγελική Βαρελλά˙ «ο ζαχαρένιος πρόεδρος», όπως ψιθύριζε η Ζωή Κανάβα˙ «ο πρόεδρος», όπως λιτά και κοφτά τον ανέφερε η Λίτσα Ψαραύτη – και ήταν σαν να έλεγε «ο στυλοβάτης μας»˙ «ο συμπαθέστατος Δεμερτζής», όπως συχνά τον θυμούνταν η Βίτω Αγγελοπούλου και η Γαλάτεια Σουρέλη˙ ή «ο μειλίχιος», ή «ο προσηνής», ή «ο πραγματικός κύριος», όπως τόσοι και τόσοι τον αποκαλούσαν. Κι εμένα μου ερχόταν να συμπληρώσω: «Ναι, πραγματικός κύριος και πρώτ’ απ’ όλα κύριος του εαυτού του». Γιατί μόνον όποιος είναι απόλυτα κύριος του εαυτού του μπορεί να είναι πάντα κύριος και προς τους άλλους. Θα πρόσθετα μάλιστα και πραγματικά «ελεύθερος», αφού πάντα νηφάλια μπορεί να στοχάζεται, πάντα ήρεμα να κρίνει, πάντα γαλήνια ν’ αποφασίζει – με λίγα λόγια να έχει ανεπηρέαστη από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες, γνήσια ελεύθερη βούληση.

     Τώρα δε βλεπόμαστε πια συχνά, μιλάμε το περισσότερο από το τηλέφωνο και όχι για πολύ, αφού η υγεία του απαιτεί προσοχή. ΄Ομως κι αυτές οι σύντομες συνομιλίες, όταν τελειώνουν, μου αφήνουν πάντα την ίδια αίσθηση, όπως τότε, στο μικρό γραφείο του Κύκλου – αίσθηση ηρεμίας, γαλήνης, βεβαιότητας ότι όλα μπορούν να ξεπεραστούν, αν υπάρχει νηφαλιότητα και πραγματική αγάπη για τους ανθρώπους, για τις ιδέες, για τους στόχους, για τον κόσμο. Γι’ αυτό πιστεύω ακράδαντα ότι και το πρόβλημα της υγείας του θα το ξεπεράσει ολότελα. Και κάθε φορά που κλείνω το τηλέφωνο τον μακαρίζω. Σκέφτομαι πως, με τέτοιες αρετές, πρέπει – παρ’ όλες τις αντιξοότητες του βίου, τις δοκιμασίες, τις πίκρες – πρέπει να είναι μέσα του ένας πραγματικά ευτυχισμένος άνθρωπος. Πρέπει. Γιατί το είπε και ο Χριστός: «Μακάριοι οι πραείς, ότι αυτοί κληρονομήσουσι την γην».

     Ακριβώς ένα μήνα μετά την ομιλία που παρέθεσα παραπάνω, στις 5 Δεκεμβρίου 1990, ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής έφυγε για πάντα. Ο κόσμος της Παιδικής Λογοτεχνίας τον αποχαιρέτησε το απόγευμα της 6ης Δεκεμβρίου στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας. Και σε μένα ανατέθηκε πάλι να πω δυο λόγια αποχαιρετισμού. Τα μεταφέρω κι αυτά εδώ για να κλείσω όσο καλύτερα γίνεται το μικρό αυτό αφιέρωμα στη μνήμη του:

     «Ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου κηδεύει σήμερα τον στοργικό του πατέρα. Πριν από τριάντα μέρες ακριβώς, στη μικρή αίθουσα της ΄Ενωσης Σμυρναίων, τιμούσαμε τον Κωνσταντίνο Δεμερτζή για την πολύπλευρη προσφορά του στα Γράμματα και ιδιαίτερα στην προαγωγή και την ανάπτυξη της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας, με την 20χρονη προεδρία και τον μόχθο του στον Κύκλο. ΄Ημασταν όλοι χαρούμενοι, αισιόδοξοι ότι ο κίνδυνος για τη ζωή του είχε περάσει. Και όμως, η ατμόσφαιρα, με κέντρο την ευγενέστατη παρουσία του και τριγύρω τους γνωστούς και τους φίλους που τον τιμούσαν, είχε κάτι από τη θλίψη του Δείπνου του Μυστικού.

     Πήραμε, πράγματι, όλοι μας μέρος σε δείπνο πνευματικό, μυστικό σχεδόν, αφού δεν ξεπερνούσαν τους εκατό οι συμμετέχοντες, μέσα σε μια πρωτεύουσα τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων, πολύβουη και αδιάφορη για τις πραγματικές αλλ’ αθόρυβες αξίες. Μεταλάβαμε των αρετών του, τιμήσαμε την προσφορά του, μα πάνω απ’ όλα τον θαυμάσαμε ως γνήσια πράον άνθρωπο και πραγματικό ειρηνοποιό. Θα θυμούνται όσοι βρέθηκαν εκεί ότι δύο μακαρισμοί από την επί του όρους ομιλία συνόψιζαν τα όσα είχα την εξαιρετική τιμή να πω για την προσωπικότητά του εκείνο το βράδυ του «δείπνου του μυστικού»: «Μακάριοι οι πραείς» και «μακάριοι οι ειρηνοποιοί».
     Σήμερα, ημέρα επιτάφιου θρήνου, θέλω να προσθέσω έναν τρίτο: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». Η μεγαλύτερη, ίσως, αρετή του Κωνσταντίνου Δεμερτζή ήταν η ολοκάθαρη, γι’ αυτό και τόσο εύθραυστη, καρδιά του. Καθαρός τη καρδία ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής και δίχως αμφιβολία «τον Θεόν όψεται» σήμερα που τον αποχαιρετούν οι οικείοι, οι φίλοι, ο προσφιλής του Κύκλος, έτσι μαζεμένος γύρω του, σαν ανθρώπινο στεφάνι, για το ύστατο «χαίρε».
     Απόστολος της καλοσύνης, της εντιμότητας, της ανιδιοτέλειας στην πονηρή εποχή μας υπήρξε και «έλαμψε το φως» του «ενώπιον» ημών «των ανθρώπων» που τον γνωρίσαμε. Είδαμε «τα καλά αυτού έργα». Τώρα δεν μένει παρά να ευχηθούμε ολόψυχα «λαμψάτω η μνήμη του», για να μείνει το παράδειγμά του φωτεινό «ενώπιον» εκείνων που θα τον διαδεχτούν.”

     Λίγα χρόνια μετά το θάνατό του, ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου καθιέρωσε στη μνήμη του το «Βραβείο Κ.Π. Δεμερτζή στον ΄Ελληνα δάσκαλο». Και το απονέμει κάθε χρόνο σε εν ενεργεία εκπαιδευτικό που δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το ενδιαφέρον του για την παιδική/νεανική λογοτεχνία.  

     

(*) Από το βιβλίο μου "Ο Δάσκαλος, ο ΄στρατηγός΄ και η ποιήτρια"  (Αθήνα 2001)
                                http://www.loty.gr/meletimata_analyt_4.htm
 

Κωνσταντίνος Δεμερτζής (1919 - 5.12.1990): Α΄ ΜΕΡΟΣ

Ο πράος άνθρωπος, ο σοφός δάσκαλος

και οι θησαυροί του (*) – ΜΕΡΟΣ Α’

  Λέγεται ότι πολύ συχνά οι θορυβούντες και οι πληθωρικοί, όταν λείψουν από τούτο τον κόσμο, αφήνουν λίγα στους άλλους ν’ ανακαλύψουν και να πουν γι’ αυτούς και το έργο τους. Συχνότατα μάλιστα οι άνθρωποι τούς λησμονούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αντίθετα, οι αθόρυβοι, οι άξιοι αλλά σεμνοί αφήνουν θησαυρούς αναμνήσεων και πράξεων, που οι άλλοι τους ανακαλύπτουν λίγο λίγο. Κι όσο περνά ο καιρός, όσο κυλούν τα χρόνια, όλο και πιο πολύ τους θυμούνται και τους μνημονεύουν.

΄Ενα ελάχιστο μέρος από τους θησαυρούς που μας άφησε ο αθόρυβος και πολύτιμος Κωνσταντίνος Π. Δεμερτζής θα προσπαθήσω να καταθέσω εδώ, έτσι καθώς αναθυμάμαι περιστατικά από τη ζωή και τη συνεργασία μας στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου ( www.greekibby.gr ), Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα - ΙΒΒΥ ( www.ibby.org ).

           
     Το πρώτο που πρέπει να σημειώσω είναι τούτο: Το γεγονός ότι ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου κατόρθωσε σε δύσκολα χρόνια να συνενώσει και να διατηρήσει στους κόλπους του όλους τους αφοσιωμένους στο παιδικό βιβλίο, όσες διαφορές και αν είχαν, όσο διαφορετικά και αν σκέφτονταν – καλλιτεχνικά, πολιτικά, θεωρητικά - είναι προσωπικό του επίτευγμα. Τούτο το θαυμαστό επίτευγμα, το τόσο δύσκολο, το σπάνιο για πνευματικό/πολιτιστικό σωματείο στον τόπο μας, ήταν απόρροια της απέραντης αγάπης που είχε για όσους γράφουν και εικονογραφούν βιβλία για τα παιδιά. Στις τελευταίες σελίδες του πιο αγαπημένου βιβλίου του, που έχει τίτλο Κείμενα και στοχασμοί ενός δασκάλου (Φιλιππότης), γράφει:

 «Κάθε άνθρωπος, και στην πιο γεροντική του ηλικία, διατηρεί μέσα του ένα μέρος της ψυχής του της παιδικής. Χαρά σ’ εκείνον που μπορεί να ανιχνεύσει το πολύτιμο αυτό κομμάτι κι ανέπαφο να το διατηρήσει από της ζωής τις εναντιότητες».

       Να λοιπόν γιατί αγαπούσε τόσο τους δημιουργούς έργων για παιδιά, αφού αυτοί, κατά τεκμήριο, διατηρούν την «παιδικότητά» τους. Την αγάπη αυτή τού την ανταπέδιδαν οι περισσότεροι. Δεν έλειπαν ωστόσο και οι αδιάφοροι, οι κάποιοι που κατάφερναν ακόμη και να τον πικραίνουν. Σε μια τέτοια περίπτωση, όταν κάποιος αναίτια έφτασε στο σημείο να τον προσβάλει – και μάλιστα ενώπιον κοινού – εγώ, όπως και άλλοι πολλοί, ένιωσα μεγάλη αγανάκτηση. «Δεν πειράζει», μου ψιθύρισε. «Μια τέτοια συμπεριφορά μάς βοηθεί να μαθαίνουμε».        

        Δεν κατάλαβα κείνη τη στιγμή τι ακριβώς εννοούσε. Τώρα όμως, καθώς ανοίγω συχνά το αγαπημένο του βιβλίο για ν’ ακούσω νοερά τη φωνή του, βρίσκω την απάντηση. Γράφει στους «στοχασμούς» του:

«Κανείς δεν μπορεί να σου μάθει την αξία της καλοσύνης πιο καλά από τον κακό, της σιωπής από το φλύαρο, της δικαιοσύνης από τον άδικο, της αρετής από τον ανήθικο και της σοφίας από τον άσοφο. Φτάνει να μάθεις να παρατηρείς».

Παρατηρούσε τους ανθρώπους, τους συνεργάτες, τους φίλους ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής και τους αποδεχόταν και τους αγαπούσε όπως ήταν, με  τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους, ακριβώς όπως έκανε και με τα παιδιά, τους μαθητές του. Τούτη η στάση ήταν ιδιαίτερα ευεργετική στη σχέση του με τους εικονογράφους και τους συγγραφείς παιδικών βιβλίων. Γιατί, όπως είναι γνωστό, οι δημιουργοί έργων για παιδιά, σαν «παιδιά» που παραμένουν και οι ίδιοι μέσα τους, έχουν συχνά κάποια «παιδικά» γνωρίσματα-ελαττώματα. ΄Αλλωστε, γενικά οι δημιουργοί – οι καλλιτέχνες – ενώ μπορεί να φτάνουν πολλές φορές στο σημείο να δημιουργούν κάτι εξαίρετο, τέλειο ίσως, είναι σχεδόν ακατόρθωτο να φτιάξουν τέλειο τον εαυτό τους. Ο εγωισμός, η φιλαυτία, το πάθος της προβολής, η δίψα της διάκρισης, η υπερβολική φιλοδοξία – κάποτε σε βαθμό που ν’ αποβαίνει εις βάρος των άλλων δημιουργών - ή ακόμα και ο φθόνος δεν είναι άγνωστα συναισθήματα σε πολλούς δημιουργούς. ΄Ετσι, δεν ήταν λίγες οι φορές που κάποιοι τού παραπονούνταν γιατί δεν πέτυχαν τούτη ή την άλλη διάκριση. ΄Η γιατί δεν ακούγονταν ή δεν προβάλλονταν κι εκείνοι όσο άλλοι, γιατί μίλησε τάχα για μερικούς με κολακευτικότερα λόγια και άλλα παρόμοια. ΄Ηταν φανερό πως τον αδικούσαν. Κι αυτό με θύμωνε. «Μην εκπλήσσεσαι», μου είπε κάποτε. «Για πολλούς ανθρώπους η ζωή είναι καθρέφτης».           

     ΄Ενα τηλεφώνημα διέκοψε τη συζήτησή μας. ΄Αλλα ζητήματα μεσολάβησαν κι εγώ ξέχασα να τον ρωτήσω τι ακριβώς εννοούσε. Το κατάλαβα ξαναδιαβάζοντας αργότερα ένα ακόμη στοχασμό του:

«Η ζωή για άλλους είναι καθρέφτης και για άλλους είναι παράθυρο. Καθρέφτης γι’ αυτούς που μέσα σ’ αυτήν δεν βλέπουν τίποτ’ άλλο παρά τον εαυτό τους. Παράθυρο για τους άλλους: Μέσα απ’ αυτό βλέπουν τους διπλανούς τους, το συνάνθρωπό τους. Κι από κει απλώνουν προς αυτούς το χέρι για βοήθεια».

       Η ζωή για τον ίδιο ήταν ένας διαρκής αγώνας, μια διαρκής προσφορά στους άλλους. Η καλύτερη μαρτυρία είναι το ογκώδες έργο του, που βοήθησε να μη χαθούν πολύτιμα στοιχεία από τα παλιά περιοδικά ΄Ομηρος, Αποθήκη ωφελίμων γνώσεων, Μελέτη, από το Ημερολόγιο της Μεγάλης Ελλάδος του Γ. Δροσίνη, κ.ά. - πονήματα που εξέδωσε ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων -. ΄Ηταν μια εργασία επίπονη, θαυμαστά συστηματική, που τον υποχρέωνε συχνά να εργάζεται ως τα ξημερώματα, ελαττώνοντας τον ύπνο του σε δυο μονάχα ώρες το εικοσιτετράωρο. ΄Οταν κάποτε του είπα πόσο θαύμαζα το έργο του αυτό και πόσο καμάρωνα για κείνον, μου απάντησε μ’ έναν ακόμη στοχασμό του:

«Δέος σε πιάνει όταν, καμαρώνοντας για κάτι που πέτυχες σημαντικό, αναθυμάσαι πόσο ελάχιστο χώρο κατέχεις στο βραχύβιο τώρα, που βρίσκεται ανάμεσα στο αιώνιο χτες και στο απέραντο αύριο».

       Μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο, διαπίστωνα πόση σοφία έκρυβε πραγματικά μέσα του αυτός ο τόσο ευγενικός και διακριτικός εργάτης του πνεύματος. Και θαύμαζα το μυστικό που κατείχε να είναι καλός και συγχρόνως δίκαιος με όλους, σκληρός αλλά και σε αρμονία με τον ίδιο του τον εαυτό, πραγματικά ευτυχής θα τολμούσα να πω. Το αποκαλύπτει κι αυτό στους στοχασμούς του. Λέει:

«Το μυστικό να πετύχεις στη ζωή και να ευτυχήσεις βρίσκεται, θαρρώ, στην ικανότητά σου να μπορείς να κρατάς το μυαλό σου ψυχρό και την καρδιά σου ολόθερμη».

Από αριστερά: ΄Αλκη Γουλιμή, Κ.Π. Δεμερτζής,
Ρένα Καρθαίου

Ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής είχε πραγματικά μια ολόθερμη καρδιά. Κι αυτό ήταν μια μεγάλη επιτυχία στη ζωή – στην ψυχική ζωή. Δεν επεδίωξε δόξες, πλούτη, ανώτατα αξιώματα, δημοσιότητα. Από τα σημαντικότερα έργα του θεωρούσε την αθόρυβη και ακάματη προσφορά του στον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.
      «Γιατί, αλήθεια, Κύκλος; τον ρώτησα κάποτε για τον τίτλο του Σωματείου μας, που δεν μου άρεσε ιδιαίτερα.
      «΄Ετσι τον βάφτισε η Ρένα Καρθαίου» μου αποκρίθηκε. «Και οι άλλοι εμείς συμφωνήσαμε».
      Το γιατί συνηγόρησε ο ίδιος το βρήκα πάλι στους στοχασμούς του. Γράφει:

«Σκέφτομαι πως η ιδεατή γραμμή που θα μπορούσε να παραστήσει της ψυχικής ζωής την εικόνα θα ’ταν η καμπύλη. Μάλιστα η καμπύλη στην τελειότητά της, ο κύκλος. Δείχνετ’ έτσι η συνεχής παλινδρόμηση στη ζωή – η μετάβαση από τη δράση στην ησυχία, τη γαλήνη. Από τη ζωή στο θάνατο και από κει πάλι στη ζωή».

         O Κωνσταντίνος Π. Δεμερτζής είχε γεννηθεί στη Μικρά Ασία και ήρθε στην Αθήνα σε νηπιακή ηλικία, με την αντάρα της μεγάλης καταστροφής του 1922. Ο ίδιος είχε γράψει:

            «΄Οταν οι Τούρκοι μας κυνήγησαν και είχαμε φτάσει στην προκυμαία, η μάνα μου κρατούσε από το ένα της χέρι εμένα – που πρέπει να ήμουν τριών, τεσσάρων ετών – και από το άλλο την αδελφούλα μου, κάπου επτά ετών. Εκείνο που χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη μου ήταν ότι κάποια στιγμή ξέφυγε από το χέρι της αδελφής μου μια κούκλα που κρατούσε κι έπεσε στη θάλασσα. Το δυνατό κλάμα της αδελφής μου είναι ακόμη σαν να το ακούω. Κι όταν καμιά φορά σκαλίζω ανάμεσα στις αναμνήσεις εκείνες, λέω ότι αυτό, φαίνεται, ήταν που μ’ έκανε να συγκινηθώ πάρα πολύ και ν’ αγαπήσω έπειτα τα παιδιά και τα προβλήματά τους. Από τότε, ίσως υποσυνείδητα, είχε γραφεί η μοίρα μου: Να στραφώ προς την κατεύθυνση του δασκάλου».

        Πράγματι, ως πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Κ.Π. Δεμερτζής υπηρέτησε σε πολλά σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης. Το σχολείο όμως στο οποίο αφιέρωσε τα περισσότερα χρόνια της σταδιοδρομίας του ήταν η Ιταλική Σχολή Αθηνών. Τη διηύθυνε από το 1957 ως το 1983, οπότε συνταξιοδοτήθηκε.

Συγχαρητήρια  στη Γεωργία
Δεληγιάννη-Αναστασιάδη για το Βραβείο
"Πηνελόπη Δέλτα" που έλαβε από τον
Κύκλο του Ελλ.Παιδικού Βιβλίου
στις 2 Απριλίου 1988.

Εκτός από το έργο του στη Μέση Εκπαίδευση, δίδαξε για τρία χρόνια και στην έδρα της Ελληνικής Φιλολογίας, στη Σχολή Εκπαιδευτικών Λειτουργών Επαγγελματικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης. Παράλληλα, εξέδωσε τα εκπαιδευτικά βιβλία Μεθοδικές οδηγίες για τις λογοτεχνικές αναλύσεις, Η δομή του γραπτού λόγου, κ.ά.. καθώς και τη συλλογή Παραμύθια της Σμύρνης. Επιμελήθηκε την έκδοση  Μεθοδικός οδηγός των αρχαίων Ελληνικών, και ήταν γενικός επόπτης της δεκάτομης παιδικής εγκυκλοπαίδειας Για σας Παιδιά, καθώς και του δίτομου Λεξικού της Δημοτικής. Επίσης, από το 1979 ως το 1981 ήταν συνεργάτης και μέλος της άμισθης συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Χελιδόνια του Υπουργείου Παιδείας, για τα παιδιά του Δημοτικού. Συχνότατα άλλωστε μετείχε ως εκπαιδευτικός σύμβουλος σε ραδιοφωνικές εκπομπές.

      ΄Ομως το βιβλίο που αγάπησε περισσότερο – όπως ο ίδιος ομολογούσε και όπως είπαμε ήδη – ήταν το Κείμενα και στοχασμοί ενός δασκάλου. Είναι το βιβλίο όπου καθρεφτίζεται η αγνή ψυχή και η γλυκύτητα ενός φωτισμένου εκπαιδευτικού και ικανού συμβούλου γονέων, ενός πατέρα στοργικού, ενός πραγματικά σπάνιου ανθρώπου.

      Πέρα από την προσφορά του ως εκπαιδευτικού, ανέπτυξε και γενικότερη δράση σε πολιτιστικά και πνευματικά σωματεία: Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και στη συνέχεια μέλος των Διοικητικών Συμβουλίων της Φιλικής Εταιρείας Επιστημόνων Καλλιτεχνών, του Ελληνικού Τμήματος της Ευρωπαϊκής Ενώσεων Εκπαιδευτικών και του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων. ΄Ηταν επίσης ιδρυτικό μέλος του Διεθνούς Ομίλου Ελληνιστών. Το σωματείο ωστόσο στο οποίο δόθηκε ολόψυχα ήταν ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Ιδρυτικό του μέλος από το 1969, έγινε Πρόεδρος το 1972, μετά το θάνατο του πρώτου Προέδρου, Γ. Ζομπανάκη, και παρέμεινε Πρόεδρος ως το Μάη του 1990, οπότε αποσύρθηκε λόγω των προβλημάτων της υγείας του. ΄Ολο αυτό το διάστημα, κάθε δύο χρόνια, τα μέλη του Κύκλου ανανέωναν με την ψήφο τους την εμπιστοσύνη που του είχαν. Υπογράμμιζαν τον βαθύ σεβασμό που έτρεφαν για το πρόσωπό του. ΄Εδειχναν την ειλικρινή τους εκτίμηση για την αφοσίωσή του στα ιδανικά του Κύκλου και της ΙΒΒΥ. Επικροτούσαν τον άψογο τρόπο με τον οποίο διοικούσε το σωματείο. Αυτοί ήταν και οι λόγοι για τους οποίους τα μέλη του Κύκλου, στη Γενική Συνέλευσή τους, στα τέλη Μαΐου 1990, τον ανακήρυξαν Επίτιμο Πρόεδρο.

        Η καρδιοπάθειά του, που στάθηκε και η αιτία του θανάτου του, παρουσιάστηκε απειλητική το φθινόπωρο του 1989. Από τότε όλοι οι φίλοι, οι μαθητές, οι συνεργάτες του παρακολουθούσαμε με δέος και ανησυχία την πορεία της υγείας του. Ο ποιητής και εκπαιδευτικός Γιώργης Κρόκος μάλιστα, ευαίσθητος πάντα και από τους παλιότερους και καλύτερους φίλους του, έγραψε για την περίσταση ένα ποίημα-προσευχή:

                        Τον Κωσταντή το Δεμερτζή

Θεέ μου, κάνε τον να ζει

                        δεκαετίες.
                        Δεν έφταιξε ποτέ του αυτός
                        κι όσες της φάτνης ο βοσκός
                        έχει αμαρτίες.

                        Τον Κωσταντή το Δεμερτζή
                        Θεέ μου, κάνε τον να ζει
                         χρόνια και χρόνια.
                         Τον θεν οι τόσοι στοχαστές
                         κι οι μαθητές κι οι ποιητές

  και τ’ αηδόνια.

 (συνεχίζεται)

Μέρος Β΄  http://lotypetrovits.blogspot.gr/2012/12/1919-5121990_2.html

(*) Από το βιβλίο μου "Ο Δάσκαλος, ο ΄στρατηγός΄ και η ποιήτρια"  (Αθήνα 2001)

http://www.loty.gr/meletimata_analyt_4.htm