του Χρήστου Κολιού
Φιλολόγου
(Από
το εξαντλημένο βιβλίο Το
υφαντό της Πηνελόπης – διαχρονικές αναγνώσεις για το έργο και
την προσωπικότητα της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Επιμέλεια: Β.Δ. Αναγνωστόπουλος,
Εργαστήρι Λόγου και Πολιτισμού Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας: Βόλος 2008).
΄Ενας υπέροχος
ύμνος στον άνθρωπο που αγωνίζεται για μια ελεύθερη πατρίδα, που πασκίζει για τη
δικαιοσύνη και την ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους, που νιώθει ν’ αναβλύζει από
μέσα του «αγάπη για όλο τον κόσμο, τον κάθε άνθρωπο, κάθε πλάσμα πάνω στη γη».
Αυτές οι σκέψεις μου έρχονται στο μυαλό, καθώς τελειώνω την ανάγνωση του
μυθιστορήματος της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου Για την άλλη πατρίδα.(*)
«Σύγχρονο μυθιστόρημα για μεγάλα παιδιά»
το ονομάζει η συγγραφέας. ΄Ομως είν’ αλήθεια πως και τον μεγάλο τον ελκύει, τον
ενδιαφέρει και τον συγκινεί. Δεν είναι αυτό ένα από τα γνωρίσματα κάθε
αξιόλογου έργου;
Με το βιβλίο της αυτό η Λ.Π.-Α. μας
χαρίζει ακόμα ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα, γεμάτο γνήσια ανθρωπιά. Το
χαιρετίζουμε σαν θετική και σημαντική προσφορά στο χώρο της ελληνικής παιδικής
βιβλιογραφίας και στο χώρο της εθνικής παιδείας.
Η Λ.Π.-Α. γνωρίζει βαθιά και αγαπά σωστά
το νέο άνθρωπο προς τον οποίο απευθύνεται. Γι’ αυτό κατορθώνει – φυσικά και
αβίαστα – να προσεγγίσει με λεπτότητα, ευγένεια και ήθος τον ψυχικό κόσμο και
να του προσφέρει αληθινή παιδεία χωρίς κανένα σημάδι διδακτισμού. Η συγγραφέας
αιχμαλωτίζει την ψυχή του παιδιού με το φυσικό, λιτό, αληθινό της λόγο και την
ίδια στιγμή του εναποθέτει με μαστοριά τα μηνύματα της αγάπης, της ειρήνης, της
ανθρωπιάς, την πίστης στην ελευθερία, της πίστης στη ζωή, της αγάπης για την
πατρίδα. Μ’ αυτό τον τρόπο πετυχαίνει ν’ ανοίξει εσωτερικό διάλογο με τον
αναγνώστη και να του ξυπνήσει τα ανθρωπιστικά συναισθήματα. ΄Ετσι σιγά σιγά το
παιδί, με τη βοήθεια του έργου, αποδεσμεύεται από την κυριαρχία του «εγώ» και
οδεύει από μόνο του την πορεία προς το «εμείς».
«Το μυθιστόρημα τούτο», σημειώνει η
συγγραφέας, «είναι βασισμένο σε πραγματικά περιστατικά, σε αληθινές ιστορίες
προσφύγων που μετακινήθηκαν στην πενταετία 1970-1975. Οι χώρες όμως που
εκτυλίσσεται έχουν ονόματα φανταστικά. Και τούτο, γιατί παρόμοια περιστατικά
συμβαίνουν σε πολλά σημεία της γης. Δεν έχει, λοιπόν, σημασία αν οι τόποι που έζησαν
τα πρόσωπα της ιστορίας ήταν στην Ανατολή ή στη Δύση, το Βορρά ή το Νότο. Η
ανθρώπινη αγωνία είναι η ίδια παντού. Κι η λαχτάρα που θα νιώσει ο μικρός ήρωας
για ελευθερία, για ειρήνη, για δικαιοσύνη, είναι λαχτάρα χιλιάδων παιδιών,
αίτημα εκατομμυρίων ανθρώπων σε πάμπολλα μέρη του κόσμου».
Πραγματικά! Η συγγραφέας δίνει στην
κατατρεγμένη οικογένεια του μικρού ήρωα Τέλη – που ζει την τραγωδία και την
οδύσσεια των χαμένων πατρίδων – πανανθρώπινες διαστάσεις. Τη στήνει πάνω από
την επώνυμη πατρίδα, την κάνει σύμβολο του κατατρεγμένου ανθρώπου που αναζητά
με αγώνα κι αγωνία ένα κομμάτι ελεύθερης – αληθινά ελεύθερης – και ειρηνικής
γης για να ριζώσει. Τούτο ακριβώς το ανυπότακτο πάθος της τραγικής οικογένειας
για ελευθερία, ειρήνη, δικαιοσύνη την υψώνει σε σύμβολο πανανθρώπινο, ιδιαίτερα
στους δικούς μας σκληρούς καιρούς.
Οι χαρακτήρες του έργου διαγράφονται
στέρεα και ολοκληρωμένα. Έχουν την πίστη τους, έχουν την ψυχική αντοχή τους, τη
δύναμη για αντίσταση στην εμπλοκή των καιρών, τους διακρίνει μια εσωτερική
αρχοντιά. Το κύριο πρόσωπο, ο μικρός Τέλης, είναι παιδί με πολλά χαρίσματα,
πολύ πιο ώριμο απ’ ό,τι θα απαιτούσε η ηλικία του. «΄Ηταν όλοι περήφανοι για
κείνον. Καλός μαθητής, καλό παιδί, σωστός άντρας κι ας ήταν δέκα χρόνων
μονάχα». Είναι ένα παιδί σχεδόν τέλειο.
Πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει και ο
θείος Ιάσονας. Ο θείος ήταν «έξυπνος, ενθουσιώδης και ασυμβίβαστος, ορμητικός
και ειλικρινής». Ο Τέλης τον λατρεύει, τον έχει πρότυπο και θέλει να του
μοιάσει. Αυτούς τους δυο ήρωες τους συνδέουν στενές σχέσεις, γιατί τους δένουν
κοινές πνευματικές καταβολές.
Η οικογένεια του Τέλη είναι πατριαρχική,
με ρίζες βαθιές. ΄Ολα τα μέλη της, μ’ επικεφαλής το σεβάσμιο γέροντα παππού,
που ζει με τ’ όνειρο του γυρισμού στην πατρική γη, τη Γαλαζόνησο, είναι
άνθρωποι που σέβονται την παράδοσή τους. Στην οικογένεια καλλιεργείται η εθνική
συνείδηση, η αγάπη προς την πατρίδα και τη δικαιοσύνη, η εθνική γλώσσα. Δεν
πρέπει να ξεχνάμε πως η οικογένεια του Τέλη βρίσκεται σε ξένη πατρίδα, όπου
λειτουργεί ο νόμος της αυθαιρεσίας και της ανελευθερίας.
Πλάι στην οικογένεια του Τέλη υπάρχουν και
δένονται οργανικά ο καλός φίλος Βαρούχ, ο αντικαθεστωτικός συγγραφέας Στεφάν
και άλλα δευτερεύοντα πρόσωπα.
Στο έργο όλοι οι χαρακτήρες σφιχτοδένονται
μ’ ένα στέρεο κρίκο: Το πάθος για γυρισμό στην ελεύθερη πατρική γη. Τούτο το
πάθος καταντά ο μοναδικός σκοπός τους. Τα πάντα – σκέψεις και πράξεις τους –
τείνουν στην πραγμάτωση του γαλάζιου ονείρου. Κανένα εμπόδιο, κανένας κίνδυνος,
καμιά δοκιμασία, καμιά θυσία δεν τους κόβει το δρόμο. Είναι έτοιμοι για όλα,
φτάνει να προσκυνήσουν τα χώματα της δικής τους πατρίδας.
Το ύφος του μυθιστορήματος είναι απλό, με
ρωμαλέο ωστόσο λυρισμό. Ο διάλογος ζωντανός, λιτός. Η πλοκή γεμάτη περιπέτεια
που σε κρατά σε ψυχική ένταση. Το
συναίσθημα της αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας διαδέχονται το ένα το άλλο. Το
ίδιο η χαρά κι ο πόνος, η ελπίδα κι η απογοήτευση. Τελικά νικά η αισιοδοξία κι
η προσμονή του καλύτερου.
Εκείνο που κάνει το μυθιστόρημα ιδιαίτερα
ενδιαφέρον και συναρπαστικό είναι η δραματικότητα και η επικαιρότητά του. Μιλά
στην ψυχή του αναγνώστη, γιατί ακούεται η φωνή σύγχρονων σκληρών γεγονότων. Η
φρικιαστική φωνή της προδοσίας, του πολέμου, της προσφυγιάς, του σπαραγμού.
΄Ομως κι η νότα της αισιοδοξίας για το κτίσιμο πάνω απ’ τα ερείπια του
καινούριου κόσμου. Για το ελληνόπουλο της Κύπρου οι φωνές είναι πιο
σπαραχτικές, πιο κατανοητές. Γιατί η τελευταία φάση της ατέλειωτης οδύσσειας
της οικογένειας του Τέλη διαδραματίζεται στη Γαλαζόνησο, που είναι το συμβολικό
όνομα του κομματιασμένου από την ασπλαχνία κι αδιαντροπιά των ισχυρών, νησιού μας.
Είμαι σίγουρος πως το παιδί-αναγνώστης του
μυθιστορήματος Για την άλλη πατρίδα,
τελειώνοντας το βιβλίο, θα νιώθει πιο δυνατό, πιο αισιόδοξο, πιο ελεύθερο.
Γιατί απ’ την αρχή ως το τέλος το έργο αποπνέει ένα μήνυμα ελπίδας κι
ανθρωπιάς, που ανθίζουν μέσα στη δοκιμασία και τη συμφορά.
Η Λ.Π.-Α. πρόσφερε σε μας και στα παιδιά
μας ένα έργο «υψηλής ανθρώπινης κι εθνικής παιδείας».
http://www.i-read.i-teen.gr/book/gia-tin-alli-patrida
