Μια
γνωριμία με τους ήρωες
της
Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
(Περιοδικό
Χάρτινη Πλατεία, τ. 26, Χειμώνας
2004-2005, σελ. 4-5
Του
Βιβλιοφάγου ΄Αρη
Είχαμε
την τύχη να βρεθούμε με μια πολύ ωραία παρέα, με πέντε απίθανα και σπάνια
παιδιά που ξεπήδησαν μεν από την φαντασία της συγγραφέα Λότης Πέτροβιτς-
Ανδρουτσοπούλου, που όμως ζουν σίγουρα ανάμεσά μας, ή και μέσα μας ακόμη. Με
τον Απελλή, την Όλγα, τη Νιόβη, τον Φίλιππο και τη μικρή Νεφέλη. Πρόκειται για
τους ήρωες που έπλασε μία από τις σημαντικότερες Ελληνίδες συγγραφείς παιδικών
βιβλίων.
Φίλιππε, πώς σου ήρθε η ιδέα να κρατάς
προφορικό ημερολόγιο;
- Για
να πω την αλήθεια, δε θυμάμαι και πολύ καλά – έχει περάσει τόσος καιρός από
τότε! Νομίζω πως εκείνη την εποχή βαριόμουν λίγο να γράφω, το έβρισκα ποιο
συναρπαστικό και πιο γρήγορο να μαγνητοφωνώ τα όσα σκεφτόμουν, όσα με
νευρίαζαν, όσα μου άρεσαν ή δε μου άρεσαν. Ακόμα και τώρα, που είμαι μεγάλος
πια, νομίζω πως ήταν καλή εκείνη η ιδέα τελικά. Ξέρετε, τις έχω ακόμα αυτές τις
κασέτες! Τις ακούω καμιά φορά και πολύ διασκεδάζω! ΄Εχω κρατήσει και κάτι
ακόμα: Τις «αναφορές» που μ’ έβαλε να γράφω ο δάσκαλός μου των γερμανικών, ο
κύριος Αλέξης Νόιγκερ, το επόμενο καλοκαίρι, ένα καλοκαίρι πραγματικά
επεισοδιακό, που το πέρασα σ’ ένα χωριό, στη βόρεια Πελοπόννησο. Υπάρχουν
βέβαια δημοσιευμένες οι «αναφορές» αυτές στο βιβλίο Λάθος, Κύριε Νόιγκερ!, αλλά εγώ κρατώ τα πρωτότυπα! Με διασκεδάζουν
πολύ κι αυτά! Τι περιπέτεια, αλήθεια, κι εκείνη!
Σε μικρό χρονικό διάστημα έγιναν
τρομερές αλλαγές στη ζωή σου τότε, καινούργιος μπαμπάς, δύο αδερφάκια, ένα
καινούργιο σπίτι για πέντε, το
γυμνάσιο. Πώς ήσουν εκείνο τον καιρό;
- ΄Ολο
νεύρα και αμφισβήτηση, ένα μάτσο χάλια, με λίγα λόγια. Δεν είχα κι άδικο,
βέβαια – το είπατε κιόλας, έγιναν τρομερές αλλαγές μέσα σε λίγους μήνες. Τον
πρώτο καιρό η κατάσταση ήταν αφόρητη. Ο μικρός, ο ΄Αρης το «θηρίο», ο γιος του
πατριού μου, μ’ έκανε έξω φρενών, γιατί μπερδευόταν διαρκώς στα πόδια μου,
τρύπωνε στο δωμάτιό μου και πείραζε τα πράγματά μου. Θύμωνα και με τη μητέρα
μου που δεν τον μάλωνε ποτέ αλλά τον κανάκευε ολημέρα, τσακώθηκα και με τη
Χριστίνα σ’ ένα πάρτι... ΄Ολα ανάποδα έδειχναν να πηγαίνουν. Τελικά όμως οι
εμπειρίες μου εκείνη την εποχή αποδείχτηκαν πολύτιμες. Τα όσα συνέβησαν, ιδίως
μετά το ατύχημα που είχε ο ΄Αρης, αλλά και με τη γέννηση της μικρής μας
αδερφής, με ωρίμασαν, μ’ έκαναν να αναθεωρήσω πολλές από τις απόψεις μου, μου
άνοιξαν νέους ορίζοντες. Ναι, ναι...Τώρα που το ξανασκέφτομαι, νομίζω πως
υπήρξα τυχερός. Μου δόθηκε η ευκαιρία να περάσω κάποιες δοκιμασίες, να γνωρίσω
συναισθήματα και να ζήσω καταστάσεις που διαφορετικά, σε μια ομαλή οικογενειακή
ζωή, δε θα τις ήξερα.
Όλγα, έζησες μια τρομακτική εμπειρία όταν σε
απήγαγαν τα τέρατα του λόφου, πώς
κατάφερες να κρατήσεις την ψυχραιμία σου εκείνες τις δύσκολες ώρες;
- Ειλικρινά, δεν ξέρω! Ο πατέρας μου λέει – και φαίνεται
να έχει δίκιο – ότι οι άνθρωποι έχουν τρομακτικές δυνατότητες, μόνο που δεν το
ξέρουν. Οι δυνατότητες αυτές, κυρίως το σθένος και η τόλμη, φανερώνονται στις
δύσκολες ώρες. Τότε ακόμα κι ένας απλός άνθρωπος μπορεί να γίνει ήρωας – έτσι
υποστηρίζει! Και αναφέρει ένα σωρό παραδείγματα από τη σύγχρονη ζωή αλλά και
από παλιότερες εποχές, όπου άντρες, γυναίκες ή παιδιά, ιδίως σε καιρούς πολέμου
ή άλλες αντίξοες συνθήκες, έδειξαν απίστευτο θάρρος και τόλμησαν πράξεις
ηρωικές που ούτε τις φαντάζονταν... Εγώ
δεν ξέρω αν έγινα ηρωίδα, τα κατάφερα πάντως να είμαι ψύχραιμη εκείνες τις
τρομακτικά δύσκολες στιγμές και να βάζω το μυαλό μου να δουλεύει. Αν άφηνα το
φόβο να με διαλύσει, δε θα είχα βγάλει πέρα.
Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί μπροστά
στην αδικία, στην άνιση μεταχείριση, ή στον ρατσισμό, όταν το βλέπει να
συμβαίνει μπροστά στα μάτια του;
- Πρέπει
ν’ αντιδράσει όσο μπορεί και να καταγγείλει
αυτή τη συμπεριφορά όπου νομίζει ότι θα βρει υποστήριξη. Νομίζω ακόμη
ότι πρέπει να τα κουβεντιάζει αυτά τα θέματα και με τους συμμαθητές και τους
φίλους του. ΄Ολοι, και οι μικροί και οι μεγάλοι, πρέπει να προβληματίζονται με
τέτοια φαινόμενα. Κάτι ακόμα που μπορεί να κάνει ένα παιδί είναι να βοηθάει
όσους μεγάλους προσπαθούν να υποστηρίξουν τα παιδιά των μεταναστών και των
προσφύγων που κινδυνεύουν από τέτοιες συμπεριφορές, όπως έκανε ο καλός μας
γείτονας, ο καλοκαιρινός Αγιοβασίλης!
Απελλή, τα γεγονότα που έζησες στο βιβλίο καναρίνι και μέντα ήταν πολλά και εξαιρετικά
δύσκολα για ένα παιδί της δικής σου ηλικίας. Ωστόσο τα έβγαλες πέρα μια χαρά
και πρέπει να σου πω ότι σε θαύμασα για το κουράγιο, το πείσμα και την καλοσύνη
σου. Τι αποκόμισες από όλη αυτή την περιπέτεια;
- Πρώτα πρώτα μια
καλύτερη γνώση του εαυτού μου. ΄Επειτα την ικανότητα να ξεχωρίζω ευκολότερα τους καλοπροαίρετους ανθρώπους από
τους φαύλους. Το κυριότερο όμως που αποκόμισα ήταν η πεποίθηση ότι δεν πρέπει
κανείς να σπεύδει σε συμπεράσματα, δεν πρέπει να παίρνει βιαστικές αποφάσεις
προτού εξακριβώσει αν έχει δίκιο ή όχι, και κυρίως δεν πρέπει να βάζει τον
εαυτό του σε κίνδυνο. Η φυγή δεν είναι λύση σ’ ένα πρόβλημα. Το καλύτερο που
έχει να κάνει είναι να συζητήσει αμέσως το πρόβλημα που τον απασχολεί, να το
κουβεντιάσει με δικούς του ανθρώπους, χωρίς ν’ αμφισβητεί την καλή τους πρόθεση
και την αγάπη τους. Η λύση σίγουρα θα βρεθεί, χωρίς ν’ αναγκαστεί να φτάσει σε
ακραίες αντιδράσεις.
Πώς είναι να έχεις μία τόσο μικρή σε
ηλικία μητέρα όπως είναι η Κλειώ;
- Θα
έλεγα «γοητευτικό» από μια πλευρά! Μ’ αρέσει που ο κόσμος την περνάει για
αδερφή μου, επειδή μοιάζουμε κιόλας πολύ, και καμαρώνω. Από την άλλη σκέφτομαι
ότι πέρασε πολύ δύσκολες ώρες στη ζωή της με τη γέννησή μου. Για κείνη, θα ήταν
πολύ καλύτερα αν είχαμε μεγαλύτερη διαφορά στην ηλικία. Τα προβλήματα είναι
τεράστια και οι συνέπειες τραγικές όταν γίνεται κανείς γονιός στην εφηβεία του,
σε μια εποχή δηλαδή που δεν είναι ακόμα έτοιμος για τέτοιο ρόλο. Αυτό είναι
κάτι που το έχω διαρκώς στο μυαλό μου.
Ο κόκκινος
θυμός σου αποτυπώθηκε με τον καλύτερο τρόπο μέσα σε έναν από τους πίνακές
σου. Είναι η τέχνη ένας τρόπος να αποφορτίζει συναισθηματικά εκείνους που
ασχολούνται με αυτήν;
- Ναι, είναι. Μόνο που
η συναισθηματική αποφόρτιση είναι απλώς ένα επακόλουθο, δεν μπορεί ν’ αποτελεί
τον κύριο λόγο που ασχολείται κανείς με μια τέχνη, γιατί τότε αυτό που
παράγεται υπάρχει κίνδυνος να είναι μόνο ένα «ξέσπασμα», όχι τέχνη γνήσια. Η
τέχνη απαιτεί πρώτ’ απ’ όλα ταλέντο, αλλά κι αυτό ακόμα δεν αρκεί. Χρειάζεται
παράλληλα γνώση, αφοσίωση, διαρκής προβληματισμός, πολλή δουλειά και πολλά
ακόμη, που κι εγώ συνεχίζω να τα μαθαίνω και θα μας έπαιρνε ώρα να τ’
αναλύσουμε.
Πότε θα μάθουμε για τα φοιτητικά σου χρόνια
στο Παρίσι;
- Ε,
πρέπει πρώτα να εγκατασταθώ εκεί, ν’ αρχίσω τα μαθήματα... Χρειάζεται λίγος
χρόνος, πρέπει να έχετε υπομονή!
Εάν συναντούσες ποτέ τον Πιπ, τον μικρό ήρωα του Ντίκενς στο έργο του Μεγάλες Προσδοκίες, τι θα του έλεγες,
τι θα τον ρωτούσες, τι θα ήθελες να μάθεις;
- Βρίσκω
πως ο Ντίκενς έχει γράψει με τόσες λεπτομέρειες και τόση λογοτεχνική μαεστρία
τα όσα αφορούν τον Πιπ, τον περίγυρο και την εποχή όπου έζησε, αλλά και τα
συναισθήματα που είχε σε κάθε περίσταση, ώστε έχω την αίσθηση ότι τα ξέρω όλα
για κείνον. Το μόνο που θα τον ρωτούσα λοιπόν θα ήταν αν του άρεσε η σύγχρονη
εκδοχή της ιστορίας του, όπως παρουσιάστηκε στην πρόσφατη ομώνυμη
κινηματογραφική ταινία, που προσωπικά τη βρήκα υπέροχη. Θα προσπαθήσω να την
ξαναδώ σύντομα, όπου παιχτεί.
Νιόβη όταν όλα τα παιδιά της ηλικίας σου
σκέφτονταν μόνο το σχολείο ή πώς θα περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους, εσύ
δούλευες και είχες επί πλέον να διαβάσεις για το σχολείο. Ποια είναι τα
πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας τέτοιας επιλογής;
- Τα
μειονεκτήματα είναι ότι κουράζεσαι αφάνταστα, έχεις διαρκώς την αγωνία ότι δε
θα προλάβεις να διαβάσεις όλα τα μαθήματα, χώρια που δεν περισσεύει ώρα για
λίγη άσκηση ή κάποιο εξωσχολικό μάθημα – ξένη γλώσσα, μουσική... Το πιο μεγάλο παράπονο είναι πως σου μένει
ελάχιστος, για να μην πω καθόλου, ελεύθερος χρόνος για λίγη διασκέδαση. Τα
πλεονεκτήματα πάλι είναι ότι νιώθει κανείς ωριμότερος, γνωρίζει καλύτερα τη
ζωή, αποκτά εμπειρίες. Και φυσικά έχει το αίσθημα ότι είναι χρήσιμος στην
οικογένειά του, σε μια εποχή που τον έχει ανάγκη. Θα μπορούσα να πω ακόμη ότι
νιώθει κάπως ανεξάρτητος, έχει την αίσθηση ότι μπορεί να βασίζεται στις δικές
του δυνάμεις. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί έτσι αποκτά πραγματική
αυτοπεποίθηση.
Θα πας στο Παρίσι να σπουδάσεις
ζωγραφική με τον Απελλή;
- Το
ελπίζω! Ως τότε όμως έχουμε καιρό ακόμα – δυο χρόνια περίπου. Πρέπει πρώτα να
τελειώσω το Λύκειο.
Νεφέλη, πώς είναι όταν δεν σε πιστεύουν οι
μεγάλοι και τι γίνεται όταν τελικά όλοι βλέπουν ότι έχεις δίκιο;
- Παίρνεις μια χαρά!
Ευχαριστιέσαι μέσα σου πολύ και σου έρχεται να χοροπηδήσεις! Χαίρεσαι γιατί οι
μεγάλοι νομίζουν ότι πάντα το δίκιο είναι με το μέρος τους και ότι πάντα τα
ξέρουν όλα. Καμιά φορά όμως τα μικρά παιδιά παρατηρούν κάτι που οι μεγάλοι δεν
το έχουν προσέξει. Και όταν δεν τα πιστεύουν, όταν δεν τους δίνουν σημασία, τα
πιάνει απελπισία, μέχρι που βάζουν τα κλάματα. Εγώ και έκλαιγα, και φώναζα,
και θύμωνα πολύ που δε με πίστευαν. Πάρα
πολύ. Γι’ αυτό και η χαρά μου ήταν τόσο μεγάλη όταν είδαν πως είχα δίκιο. Δεν
τους κράτησα κακία όμως. Ε, μεγάλοι είναι, ας κάνουν και κανένα λαθάκι, δεν
πειράζει...
Το ξέρεις ότι έχεις έναν θαυμάσιο
αδελφό, έτσι δεν είναι; Μαλώνετε καμιά φορά;
- Α,
πολύ σπάνια! ΄Ισως επειδή έχουμε μεγάλη διαφορά στην ηλικία και πάντα ο Απελλής
μου κάνει όλα τα χατίρια. Με πειράζει βέβαια καμιά φορά, αλλά έτσι, γι’ αστείο,
για να παίξουμε. ΄Οτι και να κάνω, δε με μαλώνει ποτέ, αντίθετα με παρηγορεί
όταν είμαι λυπημένη. ΄Οπως τότε που μας έφυγε για πάντα ο πρώτος μας σκύλος, ο
Κέβης ο Α΄, που είχε γεράσει πολύ. ΄Εκλαιγα τότε για μέρες. Και μονάχα ο
Απελλής ήξερε τι να μου πει για να παρηγορηθώ. Αν διαβάσετε το βιβλίο Ποιος θα γράψει για το σκύλο μας θα
δείτε ότι λέω αλήθεια. Είναι υπέροχος, πραγματικά – το λέει διαρκώς και η
ξαδέρφη μου η ΄Ολγα! Τον αγαπάω πολύ και νομίζω πως κι εκείνος μου έχει
αδυναμία. Οι φίλες μου ζηλεύουν που έχω τέτοιον αδερφό. Κι εγώ χαίρομαι και
καμαρώνω. Γιατί είναι και καλός, και όμορφος, και πολύ καλός ζωγράφος –
καλύτερος κι από τη μαμά!
